• 3

          Drodzy Rodzice,

           zapraszam na konsultacje indywidualne - czekam na Państwa w poniedziałki, w godzinach 

          13.45 - 14.45, w sali 03 lub w  pokoju nauczycielskim. W innym terminie proszę o wcześniejsze umówienie się na spotkanie przez dziennik elektroniczny.

           

           

          PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA ORAZ WYMAGANIA NA OCENY DLA POSZCZEGÓLNYCH KLAS

           

          PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA  Z PRZYRODY

          W SZKOLE PODSTAWOWEJ W DOBRZYNIEWIE DUŻYM

           

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

          Przedmiotowe zasady oceniania z przyrody dla klas IV  opracowane zostały w oparciu o:

           

           

          1. Podstawę programową przedmiotu przyroda, II etap edukacyjny, zgodnie z rozporządzeniem ME wchodzącym w życie z dniem 1 września 2024 r. w sprawie zmian w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością…...
          2. Rozporządzenie ME w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów.
          3. Statut, WZO Zespołu Szkolno- Przedszkolnego w Dobrzyniewie Dużym.
          4. Program nauczania przyrody w klasie 4 szkoły podstawowej „Tajemnice przyrody”, autorstwa J. Golanko, wydawnictwa Nowa Era.

           

          W  osiągnieciu celów kształcenia, wymagań edukacyjnych oraz właściwym doborze warunków i sposobów  realizacji treści edukacyjnych pomagają: Podręcznik do przyrody dla klasy IV szkoły podstawowej  wydawnictwa Nowa Era, seria „Tajemnice przyrody”. Zeszyty ćwiczeń z omawianej serii. J. Golanko, U. Moździerz, J. Stawarz, I. Wróbel, atlasy

          Podstawa programowa oraz program nauczania realizowane są  w wymiarze  dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo.

           

          Przed rozpoczęciem nauki w danej klasie a także przez cały rok szkolny, zarówno uczniowie jak i ich rodzice mają dostęp do PZO oraz wymagań edukacyjnych na poszczególne oceny     ( strona internetowa szkoły, zakładka „ nauczyciele”). Wymagania te zostały opracowane w oparciu o podstawę programową oraz program nauczania i stanowią załączniki do PZO. Na pierwszej godzinie nauki przedmiotu uczniowie są zapoznawani z przedmiotowymi zasadami oceniania z przyrody – dokument jest odczytany przez nauczyciela i wspólnie przedyskutowany, oraz z wymaganiami na poszczególne oceny. Uczniowie zapisują w zeszycie przedmiotowym informację gdzie mogą wymienione wyżej dokumenty znaleźć.

          Ewaluacja PZO. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokona analizy funkcjonowania PZO w mijającym roku. Ewentualne zmiany w PZO zostaną wprowadzone od następnego roku szkolnego.

           

          Celem oceniania jest wspieranie kariery szkolnej ucznia, monitorowanie postępów, przekazywanie informacji uczniowi i rodzicom o poziomie osiągnięć, o tym co zrobił dobrze, co powinien poprawić, wskazówki do pracy na przyszłość.

           

           

          1.  Na lekcjach przyrody oceniamy:

           

          1. wiadomości przedmiotowe:
          • Zgodnie z wymaganiami edukacyjnymi wynikającymi z realizowanej podstawy programowej i programu nauczania,
          • Rozumienie pojęć przyrodniczych.

                      b. umiejętności przedmiotowe:

          • planowanie prostych doświadczeń samodzielnie lub w grupie,
          • dokumentowanie przebiegu hodowli, obserwacji,
          • formułowanie  wyników obserwacji i eksperymentów,
          • gromadzenie danych, okazów przyrodniczych,
          • dostrzeganie związków przyczynowo – skutkowych,
          • porównywanie i wnioskowanie,
          • odczytywanie informacji z wykresów, diagramów,
          • korzystanie z różnych źródeł informacji,
          • posługiwanie się językiem przyrodniczym,
          • rozwiazywanie zadań problemowych.

           

                     c. postawę ucznia i jego aktywność:

           

          • pracę w grupie,
          • udział w dyskusji,
          • pracę na lekcji, zaangażowanie
          • odpowiedzialność za podjęte zobowiązania,
          • kreatywność.

           

          Sposoby sprawdzania poziomu opanowania wymagań edukacyjnych

           

          a. Rozmowa z uczniami – ma na celu uzyskanie informacji na temat rozumienia i poprawnego wykorzystania zdobytej przez nich wiedzy przyrodniczej, używania podstawowych terminów i pojęć przyrodniczych, ich sposobu myślenia, wnioskowania i uogólniania.

           

          1. Prace pisemne:
          • Kartkówki, które nie muszą być zapowiadane. Obejmują one materiał z trzech ostatnich lekcji. Każdą ocenę z kartkówki można poprawić. Poprawa może mieć formę odpowiedzi ustnej, bądź wypowiedzi pisemnej. Poprawa jest możliwa w terminie poprzedzającym lekcje powtórzeniową z danego działu. Przy wystawianiu oceny semestralnej/końcowej z przedmiotu bierze się pod uwagę ocenę z poprawy kartkówki. Nieobecność ucznia na kartkówce nie obliguje go do pisemnego zaliczenia danej partii materiału.
          • Dłuższe prace pisemne (sprawdziany po dziale, testy, sprawdziany semestralne lub roczne ) po omówieniu większej, spójnej tematycznie partii materiału. Takie prace zapowiadane są z tygodniowym wyprzedzeniem, odnotowane w dzienniku lekcyjnym i poprzedzane powtórzeniem materiału. Uczeń zna zakres materiału, który obejmuje sprawdzian i jego formę. Sprawdziany są obowiązkowe. Jeśli uczeń opuścił sprawdzian w wyznaczonym terminie  powinien go napisać w ciągu dwóch tygodni od powrotu do szkoły. Jeśli odmówi napisania pracy lub nie zgłosi się w wyznaczonym terminie nauczyciel ma prawo sprawdzić poziom opanowania wymagań przewidzianych sprawdzianem w innym, dowolnym i dogodnym terminie, w trakcie zajęć na których uczeń będzie obecny. Każdą ocenę ze sprawdzianu uczeń ma prawo  poprawić.

          Indywidualne poprawy sprawdzianów, kartkówek odbywają się, po wcześniejszych ustaleniach terminów z nauczycielem, w czasie zajęć pozalekcyjnych.

           

          c. Praca na lekcji, zaangażowanie w pracę  na lekcjach bieżących lub powtórzeniowych

          - w zależności od metody pracy stosowanej na lekcji: krótkie wypowiedzi  na lekcji, praca w grupie – referowanie wyników pracy grupy, umiejętność organizowania własnego warsztatu pracy, pomoc w  przygotowaniu i przeprowadzeniu doświadczeń, wnioskowanie, pytania aktywne itp. Praca na lekcji oceniana jest za pomocą tzw. „plusów”. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę celującą, bardzo dobrą lub dobrą. Oceny za zaangażowanie w pracę wystawiane są po uwzględnieniu samooceny ucznia i oceny jego pracy przez kolegów.

           

          1. Karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca ucznia.

          Uczeń otrzymuje ocenę  w skali celujący – bardzo dobry – dobry – dostateczny – dopuszczający, lub „plusa”.

           

            e. Czynny udział w zajęciach pozalekcyjnych związanych z poszerzaniem     i ugruntowaniem     wiadomości - uczeń otrzymuje raz w semestrze dodatkową ocenę (także celującą).

          f. Realizacja projektu edukacyjnego. Zakładam, że każdy uczeń weźmie, w ciągu roku szkolnego, czynny udział w realizacji co najmniej jednego projektu edukacyjnego. Tematy projektów zostaną zaproponowane przez nauczyciela lub będą wynikać z indywidualnych zainteresowań uczniów. Uczeń otrzymuje ocenę za udział w realizacji projektu edukacyjnego.

           

          g. Udział i znaczące sukcesy w konkursach szkolnych i  pozaszkolnych.

           

          Zasady oceniania i poprawiania ocen:

           

          • Wymagania edukacyjne dostosowywane są do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, zgodnie z zapisami w Statucie.
          • Dla uczniów w normie intelektualnej dostosowanie wymagań może przybierać różne formy, zgodnie z zaleceniami zawartymi w orzeczeniach i opiniach poradni. Np. wydłużenie czasu pracy z zadaniami, odpowiednio sformułowane polecenia, itp.
          •   W klasie IV przez pierwsze dwa tygodnie nauki uczniowie nie otrzymują ocen niedostatecznych.
          • W odniesieniu do prac pisemnych ( sprawdziany, testy)  obowiązują jednolite kryteria przeliczania uzyskanych punktów na stopnie szkolne zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.
          • Uczeń ma prawo poprawić każdą ocenę. Do średniej ważonej liczona jest końcowa ocena z poprawy.
          • O wynikach sprawdzianów i innych prac uczniowie winni być informowani nie później niż w terminie 14 dni od daty wykonania pracy.
          • Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, bez żadnych konsekwencji, dwa razy w semestrze. Nieprzygotowanie musi być zgłoszone na początku lekcji.

                       W przypadku zapowiedzianych sprawdzianów, powtórzeń, kartkówek,  uczeń nie  może zgłosić nieprzygotowania, z wyjątkiem sytuacji losowych.

           

          •  Obowiązująca skala ocen jest poszerzona o znaki + (plus) i – (minus), z których wyłaniane są następnie oceny:

          - pięć plusów – ocena celująca,

          - cztery plusy równoważne są ocenie bardzo dobrej,

          - trzy plusy równoważne są ocenie dobrej,

          - dwa plusy równoważne są ocenie dostatecznej,

          - jeden plus równoważny jest ocenie dopuszczającej,

          - same minusy równoważne są ocenie niedostatecznej.

          • Każda ocena jest jawna. O każdej ocenie wstawianej do dziennika uczeń jest informowany na bieżąco. Każdą wystawioną ocenę nauczyciel uzasadnia ustnie lub pisemnie. Uzasadnienie oceny zawiera informację o tym, co uczeń zrobił dobrze, co

                i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić, jak ma dalej pracować.

          • Sprawdzone i ocenione prace pisemne oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana do wglądu uczniom podczas lekcji i rodzicom (prawnym opiekunom) na terenie szkoły, podczas zebrań, konsultacji lub w trakcie wcześniej umówionego spotkania.
          • Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana semestralnej i rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych dokładnie opisano w Statucie Szkoły.
          •  Uczeń mający kłopoty z opanowaniem materiału, może zawsze zwrócić się o pomoc do nauczyciela i jeśli jest to pożądane, wspólnie ustalają program wspomagający np. w postaci indywidualnych konsultacji z nauczycielem  na zajęciach pozalekcyjnych, ustalenia formy pomocy koleżeńskiej, różnicowania wymagań dostosowując je do możliwości ucznia.
          • Uczeń zdolny, chcący poszerzać swoje wiadomości i umiejętności z przedmiotu obejmowany jest dodatkowymi formami pracy indywidualnej realizowanymi  na   lekcjach oraz zajęciach pozalekcyjnych w zależności od predyspozycji   psychofizycznych.
          • O uzyskanych przez ucznia  ocenach z przedmiotu, oraz ocenie semestralnej i końcowej,  rodzic informowany jest poprzez dziennik elektroniczny, na zebraniach, wywiadówkach, konsultacjach indywidualnych.

          Sposób ustalenia oceny śródrocznej i rocznej.

           

          1. Oceny semestralne i roczne wystawiane są na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych

           i nie są ich średnią arytmetyczną, a średnią ważoną, zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.

          2. Przy ustaleniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopnie ucznia

           z poszczególnych obszarów aktywności według następującej wagi:

           

          Waga danego obszaru aktywności ucznia

          Forma aktywności ucznia

          waga 3

          - sprawdziany, testy po dziale tematycznym,

          -  sprawdziany semestralne i roczne,

          - projekty edukacyjne,

          - zdobycie tytułu laureata lub finalisty konkursu przedmiotowego lub olimpiady o zasięgu co najmniej wojewódzkim, 

          waga 2

          - kartkówki,

          - odpowiedzi ustne – rozmowa z uczniem,

          - prace dodatkowe,

          - karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca z zadaniami na lekcji,

          - czynny, systematyczny udział w zajęciach koła przedmiotowego

          - praca na lekcji, zaangażowanie,

          waga 1

          - praca w grupach,

          - pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu obserwacji, hodowli, doświadczeń i eksperymentów,

          - prowadzenie zeszytu przedmiotowego lub zeszytu ćwiczeń,

          - inne

           

           

          3. Ocena roczna wyliczana jest jako średnia ważona ocen uzyskanych w I i II semestrze.

           

           

          Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych i pomocy dla uczniów

          ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach przyrody

           

          W swojej pracy uwzględniam specjalne potrzeby edukacyjne uczniów opisane w opiniach

           i orzeczeniach poradni psychologiczno – pedagogicznych. Zapoznałam się z orzeczeniami  i opiniami uczniów zgromadzonymi w szkole.

           

          Najczęściej zalecane przez poradnię i stosowane na lekcjach przyrody formy i sposoby pomocy uczniom:

           

          • Przy ocenianiu podkreślanie sukcesów a nie porażek ucznia. Życzliwość, uwzględnianie wkładu pracy dziecka w wykonanie zadania,
          • Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, pod względem formy (jeśli to wystarczy) lub formy i treści, np. poprzez wydłużenie czasu pracy z zadaniami,
          • Uwzględnianie indywidualnego tempa pracy ucznia,
          •  Formułowanie jasno wymagań i konsekwentne przestrzeganie ich realizacji,
          • Docenianie zaangażowania, starań ucznia, przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych, dotyczących nawet drobnych postępów w nauce,
          • Stwarzanie możliwości do odkrywania mocnych stron i doświadczania sukcesów,
          • Wyznaczanie dłuższego (wystarczającego) czasu na prace związane z pisaniem.

           W przypadku prac napisanych nieczytelnie zezwolić uczniowi na przeczytanie ich nauczycielowi,

          • Życzliwe wspomaganie  pytaniami dodatkowymi, naprowadzającymi na właściwy tok myślenia. Podczas wypowiedzi ustnych unikanie ponagleń. Należy częściej stawiać pytania zamknięte, wymagające krótkiej odpowiedzi,
          • Każdorazowo sprawdzać, czy uczeń rozumie treść polecenia, instrukcji, zadania,
          • Podkreślanie pozytywnych cech ucznia,
          • Uwzględnianie trudności w koncentracji uwagi,
          • Usadzenie blisko biurka nauczyciela w celu umożliwienia sobie systematycznej kontroli pracy ucznia, ograniczenie czynników rozpraszających uwagę.

           

           

          Załącznikiem do niniejszego dokumentu są wymagania edukacyjne z przedmiotu przyroda

           

          Opracowała Agnieszka Konopko

           

           

           

           Plan wynikowy z przyrody przygotowany w oparciu o Program nauczania przyrody w klasie IV szkoły podstawowej „Tajemnice przyrody” autorstwa J. Golanko, wraz z dokonanymi przez nauczyciela zmianami

          Rok szkolny 2024/2025

          Tytuł rozdziału w podręczniku

          Numer
          i temat lekcji

          Wymagania konieczne

          (ocena dopuszczająca). Uczeń:

          Wymagania podstawowe

          (ocena dostateczna). Uczeń:

          Wymagania rozszerzające

          (ocena dobra). Uczeń:

          Wymagania dopełniające

          (ocena bardzo dobra). Uczeń:

          Wymagania wykraczające

          (ocena celująca). Uczeń:

          Dział 1. Poznajemy warsztat przyrodnika

          1. Przyroda i jej składniki

          1. Poznajemy składniki przyrody

          wymienia dwa elementy przyrody nieożywionej (A)*; wymienia dwa elementy przyrody ożywionej (A)

          wyjaśnia znaczenie pojęcia przyroda (B); wymienia trzy niezbędne do życia składniki przyrody nieożywionej (A); podaje trzy przykłady wytworów działalności człowieka (A)

          wymienia cechy ożywionych elementów przyrody (A); wskazuje w najbliższym otoczeniu wytwory działalności człowieka (C)

          podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej z przyrodą ożywioną (A); klasyfikuje wskazane elementy na: ożywione składniki przyrody, nieożywione składniki przyrody oraz wytwory działalności człowieka (C)

          wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na jej pozostałe elementy (B)

          2. Jak poznawać przyrodę?

          2. Jakimi sposobami poznajemy przyrodę?

          wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata (A); podaje dwa przykłady informacji uzyskanych dzięki wybranym zmysłom (A); wyjaśnia, czym jest obserwacja (B)

          omawia na przykładach rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata (B); wymienia źródła informacji o przyrodzie (A); omawia najważniejsze zasady bezpieczeństwa podczas prowadzenia obserwacji i wykonywania doświadczeń (B)

          porównuje liczbę i rodzaj informacji uzyskiwanych za pomocą poszczególnych zmysłów (C); wymienia cechy przyrodnika (A); określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody (B); omawia etapy doświadczenia (B)

          wyjaśnia, w jakim celu prowadzi się doświadczenia i eksperymenty przyrodnicze (B); wyjaśnia różnice między eksperymentem a doświadczeniem (B)

          na podstawie obserwacji podejmuje próbę przewidzenia niektórych sytuacji i zjawisk, np. dotyczących pogody, zachowania zwierząt (D); przeprowadza dowolne doświadczenie, posługując się instrukcją, zapisuje obserwacje i wyniki (D); wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów doświadczalnych (D)

          3. Przyrządy i pomoce przyrodnika

          3. Przyrządy i pomoce ułatwiające prowadzenie obserwacji

          podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie (A); przeprowadza obserwację za pomocą lupy lub lornetki (C); notuje dwa/trzy spostrzeżenia dotyczące obserwowanych obiektów (C); wykonuje schematyczny rysunek obserwowanego obiektu (C); dokonuje pomiaru z wykorzystaniem
          taśmy mierniczej (C)

          przyporządkowuje przyrząd służący do prowadzenia obserwacji do obserwowanego obiektu (C); wymienia propozycje przyrządów, które należy przygotować do prowadzenia obserwacji w terenie (D); określa charakterystyczne cechy obserwowanych obiektów (C); opisuje sposób użycia taśmy mierniczej (B)

          planuje miejsca dwóch/trzech obserwacji (D); proponuje przyrząd odpowiedni do obserwacji konkretnego obiektu (C); wymienia najważniejsze części mikroskopu (A)

          planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie (D); uzasadnia celowość zaplanowanej obserwacji (D); omawia sposób przygotowania obiektu do obserwacji
          mikroskopowej (B)

          przygotowuje notatkę na temat innych przyrządów służących do prowadzenia obserwacji, np. odległych obiektów lub głębin (D)

          4. Określamy kierunki geograficzne

          4. W jaki sposób określamy kierunki geograficzne?

          podaje nazwy głównych kierunków geograficznych wskazanych przez nauczyciela na widnokręgu (A); wyznacza – na podstawie instrukcji słownej – główne kierunki geograficzne za pomocą kompasu (C); określa warunki wyznaczania kierunku północnego za pomocą gnomonu, czyli prostego patyka lub pręta, w słoneczny dzień (B)

          podaje nazwy głównych kierunków geograficznych (A); przyporządkowuje skróty do nazw głównych kierunków geograficznych (A); określa warunki korzystania z kompasu (A); posługując się instrukcją, wyznacza główne kierunki geograficzne za pomocą gnomonu (C)

          wyjaśnia, co to jest widnokrąg (B); omawia budowę kompasu (B); samodzielnie wyznacza kierunki geograficzne za pomocą kompasu (C); wyjaśnia, w jaki sposób wyznacza się kierunki pośrednie (B)

          podaje przykłady wykorzystania w życiu umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (B); porównuje dokładność wyznaczania kierunków geograficznych za pomocą kompasu i gnomonu (D); wyjaśnia, w jaki sposób tworzy się nazwy kierunków pośrednich (B)

          podaje historyczne i współczesne przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności wyznaczania kierunków geograficznych (A); omawia sposób wyznaczania kierunku północnego na podstawie położenia Gwiazdy Polarnej oraz innych obiektów w otoczeniu (B)

          5. Określamy kierunki geograficzne za pomocą kompasu i gnomonu – lekcja w terenie

          Podsumowanie działu 1

          6., 7. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Poznajemy warsztat przyrodnika”

          Dział 2. Poznajemy pogodę i inne zjawiska przyrodnicze

          1.Substancje wokół nas

          8. Otaczają nas substancje

          wskazuje w najbliższym otoczeniu przykłady ciał stałych, cieczy i gazów (B); wskazuje w najbliższym otoczeniu po dwa przykłady ciał plastycznych, kruchych i sprężystych (B); podaje dwa przykłady występowania zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych (A); porównuje ciała stałe z cieczami pod względem jednej właściwości, np. kształtu (C)

          wymienia stany skupienia, w których występują substancje (A); podaje dwa/trzy przykłady wykorzystania właściwości ciał stałych w życiu codziennym (C)

          wyjaśnia, na czym polega zjawisko rozszerzalności cieplnej (B); podaje przykłady występowania zjawiska rozszerzalności cieplnej ciał stałych i cieczy (C) oraz gazów (D)

          klasyfikuje ciała stałe ze względu na właściwości (B); wyjaśnia, na czym polega kruchość, plastyczność i sprężystość (B); porównuje właściwości ciał stałych, cieczy i gazów (C); opisuje zasadę działania termometru cieczowego (B)

          uzasadnia, popierając swoje stanowisko przykładami z życia, dlaczego ważna jest znajomość właściwości ciał (D)

          2. Woda występuje w trzech stanach skupienia

          9. Poznajemy stany skupienia wody

          wymienia stany skupienia wody w przyrodzie (A); podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia (A); omawia budowę termometru (B); odczytuje wskazania termometru (C); wyjaśnia, na czym polega krzepnięcie i topnienie (B)

          wyjaśnia zasadę działania termometru (B); przeprowadza, zgodnie z instrukcją, doświadczenia wykazujące:

          – wpływ temperatury otoczenia na parowanie wody (C),

          – obecność pary wodnej w powietrzu (C);

          wyjaśnia, na czym polega parowanie i skraplanie
          wody (B)

          wymienia czynniki wpływające na szybkość parowania (A); formułuje wnioski na podstawie przeprowadzonych doświadczeń (D); przyporządkowuje stan skupienia wody do wskazań
          termometru (C)

          dokumentuje doświadczenia według poznanego schematu (D); podaje znane z życia codziennego przykłady zmian stanów skupienia wody (C); przedstawia w formie schematu zmiany stanu skupienia wody
          w przyrodzie (C)

          przedstawia zmiany stanów skupienia wody podczas jej krążenia w przyrodzie, posługując się wykonanym przez siebie rysunkiem (D)

          3. Składniki pogody

          10. Poznajemy składniki pogody

          wymienia przynajmniej trzy składniki pogody (A); rozpoznaje na dowolnej ilustracji rodzaje opadów (C); wyjaśnia, dlaczego burze są groźne (B)

          wyjaśnia, co nazywamy pogodą (B); wyjaśnia pojęcia: upał, przymrozek, mróz (B);
          podaje nazwy osadów atmosferycznych (A)

          podaje, z czego mogą być zbudowane chmury (A); rozróżnia rodzaje osadów atmosferycznych na ilustracjach (C); wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne (B); wyjaśnia, jak powstaje wiatr (B)

          wyjaśnia, jak tworzy się nazwę wiatru (B); rozpoznaje na mapie rodzaje wiatrów (C); wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju opadów i osadów (D)

          wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi (D)

          4. Obserwujemy pogodę

          11. Obserwujemy pogodę

          dobiera odpowiednie przyrządy służące do pomiaru trzech składników pogody (A); odczytuje temperaturę powietrza z termometru cieczowego (C); na podstawie instrukcji buduje wiatromierz (C); odczytuje symbole umieszczone na mapie pogody (C); przedstawia stopień zachmurzenia za pomocą symboli (C); przedstawia rodzaj opadów za pomocą symboli (C)

          zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną (C); omawia sposób pomiaru ilości opadów (B); podaje jednostki, w których wyraża się składniki pogody (A); buduje deszczomierz na podstawie instrukcji (C); prowadzi tygodniowy kalendarz pogody na podstawie obserwacji wybranych składników pogody (C); określa aktualny stopień zachmurzenia nieba na podstawie obserwacji (C); opisuje tęczę (B)

          wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych (A); dokonuje pomiaru składników pogody – prowadzi kalendarz pogody (C); przygotowuje możliwą prognozę pogody dla swojej miejscowości na następny dzień (C)

          odczytuje prognozę pogody przedstawioną za pomocą znaków graficznych (C); określa kierunek wiatru na podstawie obserwacji (C)

          przygotowuje i prezentuje informacje na temat rodzajów wiatru występujących na świecie (C); na podstawie opisu przedstawia – w formie mapy – prognozę pogody dla Polski (D)

          12. Obserwacja i pomiar składników pogody – lekcja w terenie

          5. „Wędrówka” Słońca po niebie

          13. „Wędrówka” Słońca po niebie

          wyjaśnia pojęcia: wschód Słońca, zachód Słońca (B); rysuje „drogę” Słońca na niebie (C); podaje daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A); podaje po trzy przykłady zmian zachodzących w przyrodzie ożywionej w poszczególnych porach roku (C)

          omawia pozorną wędrówkę Słońca nad widnokręgiem (B); omawia zmiany temperatury powietrza w ciągu dnia (B); wyjaśnia pojęcia: równonoc, przesilenie (B); omawia cechy pogody w poszczególnych porach roku (B)

          określa zależność między wysokością Słońca a temperaturą powietrza (C); określa zależność między wysokością Słońca a długością cienia (C); wyjaśnia pojęcie górowanie Słońca (B); omawia zmiany w pozornej wędrówce Słońca nad widnokręgiem w poszczególnych porach roku (B)

          omawia zmiany długości cienia w ciągu dnia (B); porównuje wysokość Słońca nad widnokręgiem oraz długość cienia podczas górowania w poszczególnych porach roku (C)

          podaje przykłady praktycznego wykorzystania wiadomości dotyczących zmian temperatury i długości cienia w ciągu dnia, np. wybór ubrania, pielęgnacja roślin, ustawienie budy dla psa (B); wymienia fenologiczne pory roku, czyli te, które wyróżnia się na podstawie fazy rozwoju roślinności (A)

          14. Jak zmieniają się pogoda i przyroda w ciągu roku? – lekcja w terenie

          Podsumowanie działu 2

          15., 16. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Poznajemy pogodę i inne zjawiska przyrodnicze”

          Dział 3. Poznajemy świat organizmów

          1. Organizmy mają wspólne cechy

          17. Poznajemy budowę
          i czynności życiowe organizmów

          wyjaśnia, po czym rozpoznaje się organizm (B); wymienia przynajmniej trzy czynności życiowe organizmów (A); omawia jedną wybraną przez siebie czynność życiową organizmów (B); odróżnia przedstawione na ilustracji organizmy jednokomórkowe od organizmów wielokomórkowych (C)

          wyjaśnia pojęcia: organizm jednokomórkowy, organizm wielokomórkowy (B); podaje charakterystyczne cechy organizmów (A); wymienia czynności życiowe organizmów (A); rozpoznaje na ilustracji wybrane
          organy/narządy (C)

          omawia hierarchiczną budowę organizmów wielokomórkowych (B); charakteryzuje czynności życiowe organizmów (B); omawia cechy rozmnażania płciowego i bezpłciowego (B)

          podaje przykłady różnych sposobów wykonywania tych samych czynności przez organizmy, np. ruch, wzrost (C); porównuje rozmnażanie płciowe z rozmnażaniem bezpłciowym (C)

          prezentuje informacje na temat najmniejszych i największych organizmów żyjących na Ziemi (D); omawia podział organizmów na pięć królestw (A)

          2. Organizmy różnią się sposobem odżywiania

           

          18. W jaki sposób organizmy zdobywają pokarm?

          określa, czy podany organizm jest samożywny czy cudzożywny (B); podaje przykłady organizmów cudzożywnych: mięsożernych, roślinożernych i wszystkożernych (B); wskazuje na ilustracji charakterystyczne cechy drapieżników (C)

          układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów (C); układa jeden łańcuch pokarmowy na podstawie analizy sieci pokarmowej (D)

          dzieli organizmy cudzożywne ze względu na rodzaj pokarmu (A); podaje przykłady organizmów roślinożernych (B); dzieli mięsożerców na drapieżniki
          i padlinożerców (B); wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność (B)

          wyjaśnia, czym są zależności pokarmowe (B); podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (A)

          wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny (B); wymienia cechy roślinożerców (B); wymienia, podając przykłady, sposoby zdobywania pokarmu przez organizmy cudzożywne (B); podaje przykłady zwierząt odżywiających się szczątkami glebowymi (B); wymienia przedstawicieli
          pasożytów (A); wyjaśnia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (B); wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (B)

          omawia sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny (B); określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi (C); wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo (B); omawia rolę destruentów w łańcuchu pokarmowym (B)

          prezentuje – w dowolnej formie – informacje na temat pasożytnictwa w świecie
          roślin (D); podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C);

          uzasadnia, że zniszczenie jednego z ogniw łańcucha pokarmowego może doprowadzić do wyginięcia innych ogniw (D)

          19. Poznajemy zależności pokarmowe między organizmami

          3. Rośliny i zwierzęta wokół nas

          20. Obserwujemy rośliny i zwierzęta

          wymienia korzyści wynikające z uprawy roślin w domu i ogrodzie (A); podaje przykłady zwierząt hodowanych przez człowieka w domu (A); podaje przykład drobnego zwierzęcia żyjącego w domu (A); rozpoznaje trzy zwierzęta żyjące w ogrodzie (C)

          podaje trzy przykłady roślin stosowanych jako przyprawy do potraw (B); wyjaśnia, dlaczego decyzja o hodowli zwierzęcia powinna być dokładnie przemyślana (B); omawia zasady opieki nad zwierzętami (B); podaje przykłady dzikich zwierząt żyjących w mieście (A); wykonuje zielnik, w którym umieszcza pięć okazów (D)

          rozpoznaje wybrane rośliny doniczkowe (C); wyjaśnia, jakie znaczenie ma znajomość wymagań życiowych uprawianych roślin (D); określa cel hodowania zwierząt w domu (B); wyjaśnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta możemy hodować w domu (B); wskazuje źródła informacji na temat hodowanych zwierząt (C); wyjaśnia, dlaczego coraz więcej dzikich zwierząt przybywa do miast (B)

          opisuje szkodliwość zwierząt zamieszkujących nasze domy (C); formułuje apel do osób mających zamiar hodować zwierzę lub podarować je w prezencie (D)

          prezentuje jedną egzotyczną roślinę (ozdobną lub przyprawową), omawiając jej wymagania życiowe (D); przygotowuje ciekawostki i dodatkowe informacje na temat zwierząt, np. omówienie najszybszych zwierząt (D)

          Podsumowanie działu 3

          21., 22. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Poznajemy świat organizmów”

          Dział 4. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka

          1. Trawienie i wchłanianie pokarmu

          23. Poznajemy składniki pokarmu

          podaje przykłady produktów bogatych w białka, cukry, tłuszcze, witaminy (A); omawia znaczenie wody dla organizmu (B)

          wymienia składniki pokarmowe (A); przyporządkowuje podane pokarmy do wskazanej grupy pokarmowej (C)

          omawia rolę składników pokarmowych w organizmie (B); wymienia produkty zawierające sole mineralne (A)

          omawia rolę witamin (B); wymienia wybrane objawy niedoboru jednej z poznanych witamin (B); omawia rolę soli mineralnych w organizmie (B)

          przedstawia krótkie informacje na temat sztucznych barwników, aromatów identycznych z naturalnymi, konserwantów znajdujących się w żywności (D)

          24. Jak przebiega trawienie i wchłanianie pokarmu?

          wskazuje na modelu położenie poszczególnych narządów przewodu pokarmowego (C); wyjaśnia, dlaczego należy dokładnie żuć pokarm (B); uzasadnia konieczność mycia rąk przed każdym
          posiłkiem (C)

          wymienia narządy budujące przewód pokarmowy (A); omawia rolę układu pokarmowego (B); podaje zasady higieny układu pokarmowego (A)

          wyjaśnia pojęcie trawienie (B); opisuje drogę pokarmu w organizmie (B); omawia, co dzieje się w organizmie po zakończeniu trawienia pokarmu (B)

          wyjaśnia rolę enzymów trawiennych (B); wskazuje narządy, w których zachodzi mechaniczne i chemiczne przekształcanie pokarmu (C)

          omawia rolę narządów wspomagających trawienie (B); wymienia czynniki, które mogą negatywnie wpłynąć na funkcjonowanie wątroby lub trzustki (A)

          2. Układ krwionośny transportuje krew

          25. Jaką rolę odgrywa układ krwionośny?

          wskazuje na schemacie serce i naczynia krwionośne (C); wymienia rodzaje naczyń krwionośnych (A); mierzy puls (C); podaje dwa przykłady zachowań korzystnie wpływających na pracę układu krążenia (C)

          omawia rolę serca i naczyń krwionośnych (B); pokazuje na schemacie poszczególne rodzaje naczyń krwionośnych (C)

          wymienia funkcje układu krwionośnego (B); wyjaśnia, czym jest tętno (B); omawia rolę układu krwionośnego w transporcie substancji w organizmie (C); proponuje zestaw prostych ćwiczeń poprawiających funkcjonowanie układu krwionośnego (D)

          wyjaśnia, jak należy dbać o układ krwionośny (B); podaje przykłady produktów żywnościowych korzystnie wpływających na pracę układu krwionośnego (C)

          prezentuje – w dowolnej formie – informacje na temat składników krwi (B) i grup krwi (D)

          3. Układ oddechowy zapewnia wymianę gazową

          26. Jak oddychamy?

          pokazuje na modelu lub planszy dydaktycznej położenie narządów budujących układ oddechowy (C); wymienia zasady higieny układu oddechowego (B)

          wymienia narządy budujące drogi oddechowe (A); wyjaśnia, co dzieje się z powietrzem podczas wędrówki przez drogi oddechowe (B); określa rolę układu oddechowego (A); opisuje zmiany w wyglądzie części piersiowej tułowia podczas wdechu i wydechu (C)

          określa cel wymiany gazowej (B); omawia rolę poszczególnych narządów układu oddechowego (B); wyjaśnia, dlaczego drogi oddechowe są wyściełane przez komórki z rzęskami (B)

          wyjaśnia, na czym polega współpraca układów pokarmowego, krwionośnego i oddechowego (B); wykonuje schematyczny rysunek ilustrujący wymianę gazową zachodzącą w płucach (C)

          ilustruje wymianę gazową zachodzącą w komórkach ciała (C); planuje i prezentuje doświadczenie potwierdzające obecność pary wodnej w wydychanym powietrzu (D)

          4. Szkielet i mięśnie umożliwiają ruch

          27. Jakie układy narządów umożliwiają organizmowi ruch?

          wskazuje na sobie, modelu lub planszy elementy szkieletu (C); wyjaśnia pojęcie stawy (B); omawia dwie zasady higieny układu ruchu (B)

          wymienia elementy budujące układ ruchu (A); podaje nazwy i wskazuje główne elementy szkieletu (C); wymienia trzy funkcje szkieletu (A); wymienia zasady higieny układu
          ruchu (A)

          rozróżnia rodzaje połączeń kości (C); podaje nazwy głównych stawów u człowieka (A); wyjaśnia, w jaki sposób mięśnie są połączone
          ze szkieletem (B)

          porównuje zakres ruchów stawów: barkowego, biodrowego i kolanowego (D); na modelu lub planszy wskazuje kości o różnych kształtach (C); omawia pracę mięśni szkieletowych (C)

          wyjaśnia, dlaczego w okresie szkolnym należy szczególnie dbać o prawidłową postawę ciała (B); omawia działanie mięśni budujących narządy wewnętrzne (B)

          5. Układ nerwowy kontroluje pracę organizmu

          28. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narząd wzroku

          wskazuje na planszy położenie układu nerwowego (C); wskazuje na planszy lub modelu położenie narządów zmysłów (C); wymienia zadania narządów smaku i powonienia (A); wymienia, podając przykłady, rodzaje smaków (A); wymienia dwa zachowania wpływające niekorzystnie na układ nerwowy (A)

          omawia rolę poszczególnych narządów zmysłów (B); omawia rolę skóry jako narządu zmysłu (B); wymienia zasady higieny oczu i uszu (B)

          omawia, korzystając z planszy, w jaki sposób powstaje obraz oglądanego obiektu (C); wskazuje na planszy elementy budowy oka: soczewkę, siatkówkę i źrenicę (C); wskazuje na planszy małżowinę uszną, przewód słuchowy i błonę bębenkową (C); omawia zasady higieny układu nerwowego (B)

          wymienia zadania mózgu, rdzenia kręgowego i nerwów (A); wyjaśnia, w jaki sposób układ nerwowy odbiera informacje z otoczenia (B)

          podaje wspólną cechę narządów węchu i smaku (A); wskazuje na planszy drogę informacji dźwiękowych (C); uzasadnia, że układ nerwowy koordynuje pracę wszystkich narządów zmysłów (D); na podstawie doświadczenia formułuje wniosek dotyczący zależności między zmysłem smaku a zmysłem powonienia (C)

          podaje przykłady skutków uszkodzenia układu nerwowego (A); prezentuje informacje
          na temat wad wzroku lub słuchu (D)

          29. Jak organizm odbiera informacje z otoczenia? Narządy: węchu, smaku, słuchu i dotyku

          6. Układ rozrodczy umożliwia wydawanie na świat potomstwa

          30. Jak jest zbudowany układ rozrodczy?

          wskazuje na planszy położenie narządów układu rozrodczego (C); rozpoznaje komórki rozrodcze: męską i żeńską (C); wyjaśnia pojęcie zapłodnienie (B)

          wymienia narządy tworzące żeński i męski układ rozrodczy (A); określa rolę układu rozrodczego (A); omawia zasady higieny układu rozrodczego (B); wskazuje na planszy miejsce rozwoju nowego organizmu (C)

          omawia rolę poszczególnych narządów układu rozrodczego (C)

          wyjaśnia przyczyny różnic w budowie układu rozrodczego żeńskiego i męskiego (C); omawia przebieg rozwoju nowego organizmu (A) wskazuje na planszy narządy układu rozrodczego męskiego i układu rozrodczego żeńskiego (C)

          prezentuje informacje na temat roli kobiet i mężczyzn w rodzinie i społeczeństwie na przestrzeni kilku pokoleń, np. omawia zajęcia prababci, babci, mamy, starszej siostry itp. (D)

          7. Dojrzewanie to czas wielkich zmian

          31. Dojrzewanie to czas wielkich zmian

          podaje przykłady zmian w organizmie świadczących o rozpoczęciu okresu dojrzewania u własnej płci (A); podaje dwa przykłady zmian w funkcjonowaniu skóry w okresie dojrzewania (B)

          wymienia zmiany fizyczne zachodzące w okresie dojrzewania u dziewcząt i chłopców (A); omawia zasady higieny, których należy przestrzegać w okresie dojrzewania (B)

          opisuje zmiany psychiczne zachodzące w okresie dojrzewania (B)

          wyjaśnia na przykładach, czym jest odpowiedzialność (B)

          prezentuje informacje dotyczące zagrożeń, na które mogą być narażone dzieci w okresie dojrzewania (D)

          Podsumowanie działu 4

          32., 33. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice ciała człowieka”

          Dział 5. Odkrywamy tajemnice zdrowia

          1. Zdrowy styl życia

          34. Jak dbać o higienę?

          wymienia co najmniej trzy zasady zdrowego stylu życia (A); korzystając z piramidy zdrowego żywienia, wskazuje produkty, które należy spożywać w dużych i w małych ilościach (C); wyjaśnia, dlaczego ważna jest czystość rąk (B); omawia sposoby dbania o zęby (C); wymienia dwie zasady bezpieczeństwa podczas zabaw na świeżym
          powietrzu (A)

          podaje zasady prawidłowego odżywiania (A); wyjaśnia, dlaczego należy dbać o higienę skóry (B); opisuje sposób pielęgnacji paznokci (B); wyjaśnia, na czym polega właściwy dobór odzieży (B) podaje przykłady wypoczynku czynnego i wypoczynku biernego (B)

          wymienia wszystkie zasady zdrowego stylu życia (A); wyjaśnia rolę aktywności fizycznej w zachowaniu zdrowia (B); opisuje sposób pielęgnacji skóry – ze szczególnym uwzględnieniem okresu dojrzewania (C); wyjaśnia, na czym polega higiena jamy ustnej (B)

          wyjaśnia, czym jest zdrowy styl życia (B); omawia skutki niewłaściwego odżywiania się (B); wyjaśnia, na czym polega higiena osobista (B); podaje sposoby na uniknięcie zakażenia się grzybicą (A)

          przygotowuje propozycję prawidłowego jadłospisu na trzy dni, który będzie odpowiedni w okresie dojrzewania (D)

          2. Choroby zakaźne i pasożytnicze

          35. Poznajemy choroby zakaźne

          wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych i zwierząt pasożytniczych (A); wymienia trzy zasady, których przestrzeganie pozwoli uniknąć chorób przenoszonych drogą oddechową (A); wymienia trzy zasady, których przestrzeganie pozwoli uniknąć chorób przenoszonych przez uszkodzoną skórę (A); wymienia trzy zasady, których przestrzeganie pozwoli uniknąć chorób przenoszonych drogą pokarmową (A)

          wymienia przyczyny chorób zakaźnych (A); wymienia nazwy chorób przenoszonych drogą oddechową (A); omawia objawy wybranej choroby przenoszonej drogą oddechową (B); omawia przyczyny zatruć (B); określa zachowania zwierzęcia, które mogą świadczyć o tym, że jest ono chore na wściekliznę (C)

          wyjaśnia, czym są szczepionki (B); wymienia sposoby zapobiegania chorobom przenoszonym drogą oddechową (A); wymienia szkody, które pasożyty powodują w organizmie (A); omawia objawy zatruć (B)

          porównuje objawy przeziębienia z objawami grypy i anginy (C); klasyfikuje pasożyty na wewnętrzne i zewnętrze, podaje ich przykłady (C); charakteryzuje pasożyty wewnętrzne człowieka (C); opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych (B); wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B)

          przygotowuje informacje na temat objawów boreliozy i sposobów postępowania w przypadku zachorowania na nią (D)

          3. Jak postępować w niebezpiecznych sytuacjach?

          36. Jak uniknąć niebezpiecznych sytuacji w naszym otoczeniu?

          wymienia zjawiska pogodowe, które mogą stanowić zagrożenie (A); odróżnia muchomora sromotnikowego od innych grzybów (C); określa sposób postępowania
          po użądleniu (A)

          określa zasady postępowania w czasie burzy, gdy przebywa się w domu lub poza nim (A); rozpoznaje owady, które mogą być groźne (C)

          wymienia charakterystyczne cechy muchomora sromotnikowego (A); wymienia objawy zatrucia grzybami (A)

          omawia sposób postępowania po ukąszeniu przez żmiję (B); rozpoznaje dziko rosnące rośliny trujące (C)

          prezentuje plakat ostrzegający o niebezpieczeństwach w swojej okolicy (D)

          37. Niebezpieczeństwa i pierwsza pomoc w domu

          omawia zasady postępowania podczas pielęgnacji roślin hodowanych w domu (B); podaje przykłady środków czystości, które stwarzają zagrożenia dla zdrowia (A); wymienia rodzaje urazów skóry (A)

          podaje przykłady trujących roślin hodowanych w domu (A); przyporządkowuje nazwę zagrożenia do symboli umieszczanych na opakowaniach (C); omawia sposób postępowania w wypadku otarć i skaleczeń (B)

          omawia zasady pierwszej pomocy po kontakcie ze środkami czystości (B)

          omawia zasady postępowania w przypadku oparzeń (B)

          4. Czym jest uzależnienie

          38. Uzależnienia i ich skutki

          podaje przynajmniej dwa przykłady negatywnego wpływu dymu tytoniowego i alkoholu na organizm człowieka (B); opisuje zachowanie świadczące o mogącym rozwinąć się uzależnieniu od komputera lub telefonu (B); prezentuje zachowanie asertywne w wybranej sytuacji (C)

          podaje przykłady substancji, które mogą uzależniać (A); podaje przykłady skutków działania alkoholu na organizm (B); podaje przykłady sytuacji, w których należy zachować się asertywnie (C)

          wyjaśnia, na czym polega palenie bierne (B); wymienia skutki przyjmowania narkotyków (B); wyjaśnia, czym jest asertywność (B)

          wyjaśnia, czym jest uzależnienie (B); charakteryzuje substancje znajdujące się w dymie papierosowym (C); uzasadnia konieczność zachowań sertywnych (D); uzasadnia, dlaczego napoje energetyzujące nie są obojętne dla zdrowia (C)

          przygotowuje informacje na temat pomocy osobom uzależnionym (D); prezentuje informacje na temat możliwych przyczyn, postaci i profilaktyki chorób nowotworowych (D)

          Podsumowanie działu 5

          39.,40. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice zdrowia”

          Dział 6. Orientujemy się w terenie

          1. Co pokazujemy na planach?

          41. Co to jest plan?

          oblicza wymiary biurka w skali 1 : 10 (C); rysuje plan biurka w skali 1 : 10 (C)

          wyjaśnia, jak powstaje plan (B); rysuje plan dowolnego przedmiotu (wymiary przedmiotu podzielne bez reszty przez 10) w skali
          1 : 10 (C)

          wyjaśnia pojęcie skala liczbowa (B); oblicza wymiary przedmiotu w różnych skalach, np. 1 : 5, 1 : 20, 1 : 50; wykonuje szkic terenu szkoły (D)

          rysuje plan pokoju
          w skali 1 : 50 (C); dobiera skalę do wykonania planu dowolnego obiektu (D); wykonuje szkic okolic szkoły (D)

          wyjaśnia pojęcia: skala mianowana, podziałka liniowa (B)

          2. Jak czytamy plany i mapy?

          42. Czytamy plan miasta i mapę turystyczną

          wymienia rodzaje map (A); odczytuje informacje zapisane w legendzie planu (C)

          wyjaśnia pojęcia: mapa i legenda (B); określa przeznaczenie planu miasta i mapy turystycznej (B); rozpoznaje obiekty przedstawione na planie lub mapie za pomocą znaków kartograficznych (C/D)

          opisuje słowami fragment terenu przedstawiony na planie lub mapie (D); przygotowuje zbiór znaków kartograficznych dla planu lub mapy najbliższej okolicy (C)

          porównuje dokładność planu miasta i mapy turystycznej (D); odszukuje na mapie wskazane obiekty (C)

          rysuje fragment drogi do szkoły, np. ulicy, zmniejszając jej wymiary (np. 1000 razy) i używając właściwych znaków kartograficznych (D)

          3. Jak się orientować w terenie?

          43. Jak się orientować
          w terenie?

           

          wskazuje kierunki geograficzne na mapie (C); odszukuje na planie okolicy wskazany obiekt, np. kościół, szkołę (C)

          określa położenie innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu (C); opowiada, jak zorientować plan lub mapę za pomocą kompasu (B)

          wyjaśnia, na czym polega orientowanie planu lub mapy (B); orientuje plan lub mapę za pomocą kompasu (C)

          orientuje mapę za pomocą obiektów w terenie (C)

          dostosowuje sposób orientowania mapy do otaczającego terenu (D)

          44. Ćwiczymy orientowanie się w terenie – lekcja w terenie

          Podsumowanie działu 6

          45.,46. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Orientujemy się w terenie”

          Dział 7. Poznajemy krajobraz najbliższej okolicy

          1. Rodzaje krajobrazów

          47. Co to jest krajobraz?

          rozpoznaje na zdjęciach rodzaje krajobrazów (C); podaje przykłady krajobrazu naturalnego (B); wymienia nazwy krajobrazów kulturowych (B); określa rodzaj krajobrazu najbliższej okolicy (D)

          wyjaśnia, do czego odnoszą się nazwy krajobrazów (B); wymienia rodzaje krajobrazów: naturalny, kulturowy (A); wyjaśnia pojęcie krajobraz kulturowy (B); wskazuje w krajobrazie najbliższej okolicy składniki, które są wytworami człowieka (C)

          wyjaśnia pojęcie krajobraz (B); wymienia składniki, które należy uwzględnić, opisując krajobraz (A); omawia cechy poszczególnych krajobrazów kulturowych (B); wskazuje składniki naturalne w krajobrazie najbliższej okolicy (D)

          opisuje krajobraz najbliższej okolicy (D)

          wskazuje pozytywne i negatywne skutki przekształcenia krajobrazu najbliższej okolicy (D)

          2. Ukształtowanie terenu

          48. Poznajemy formy terenu

          rozpoznaje na ilustracji formy terenu (C); wyjaśnia, czym są równiny (B); wykonuje modele wzniesienia i doliny (C)

          omawia na podstawie ilustracji elementy wzniesienia (C); wskazuje formy terenu w krajobrazie najbliższej okolicy (D)  

          opisuje wklęsłe formy terenu (B); opisuje formy terenu dominujące w krajobrazie najbliższej okolicy (D)

          klasyfikuje wzniesienia na podstawie ich wysokości (A); omawia elementy doliny (A)

          przygotuje krótką prezentację o najciekawszych formach terenu w Polsce, w Europie, na świecie (D)

          3. Czy wszystkie skały są twarde?

          49. Czy wszystkie skały są twarde?

          przyporządkowuje jedną/dwie pokazane skały do poszczególnych grup (C)

          podaje nazwy grup skał (A); podaje przykłady skał litych, zwięzłych i luźnych (B)

          opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (C); rozpoznaje co najmniej jedną skałę występującą w najbliższej okolicy (C/D)

          opisuje skały występujące w najbliższej okolicy (D); omawia proces powstawania gleby (B)

          przygotowuje kolekcję skał z najbliższej okolicy wraz z ich opisem (D)

          4. Wody słodkie
          i wody słone

          50. Wody słodkie
          i wody słone

          podaje przykłady wód słonych (B); wskazuje na mapie przykład wód stojących i płynących w najbliższej okolicy (D)

          podaje przykłady wód słodkich – w tym wód powierzchniowych (B); wskazuje różnice między oceanem a morzem (B); na podstawie ilustracji rozróżnia rodzaje wód stojących i płynących (C/D); wymienia różnice między jeziorem a stawem (C)

          wyjaśnia pojęcia: wody słodkie, wody słone (B); wykonuje schemat podziału wód powierzchniowych (C); omawia warunki niezbędne do powstania jeziora (B); porównuje rzekę z kanałem śródlądowym (C)

          charakteryzuje wody słodkie występujące na Ziemi (C); omawia, jak powstają bagna (B); charakteryzuje wody płynące (C)

          prezentuje informacje typu „naj” – najdłuższa rzeka, największe jezioro, największa głębia oceaniczna (D); wyjaśnia, czym są lodowce i lądolody (B)

          5. Krajobraz wczoraj i dziś

          51. Krajobraz wczoraj i dziś

          rozpoznaje na zdjęciach krajobraz kulturowy (C); podaje dwa/trzy przykłady zmian w krajobrazie najbliższej okolicy (D)

          wymienia, podając przykłady, od jakich nazw pochodzą nazwy miejscowości (A); podaje przykłady zmian w krajobrazach kulturowych (B)

          omawia zmiany w krajobrazie wynikające z rozwoju rolnictwa (B); omawia zmiany w krajobrazie związane z rozwojem przemysłu (A); wyjaśnia pochodzenie nazwy swojej miejscowości (C)

          podaje przykłady działalności człowieka, które prowadzą do przekształcenia krajobrazu (B); wskazuje źródła, z których można uzyskać informacje o historii swojej miejscowości (A)

          przygotowuje plakat lub prezentację multimedialną na temat zmian krajobrazu na przestrzeni dziejów (A); przygotuje prezentację multimedialną lub plakat pt. „Moja miejscowość dawniej i dziś” (D)

          6. Obszary i obiekty chronione

          52. Obszary i obiekty chronione

          wymienia dwie/trzy formy ochrony przyrody w Polsce (A); podaje dwa/trzy przykłady ograniczeń obowiązujących na obszarach chronionych (B); wyjaśnia, na czym polega ochrona ścisła (B)

          wyjaśnia, czym są parki narodowe (B); podaje przykłady obiektów, które są pomnikami przyrody (B); omawia sposób zachowania się na obszarach chronionych (B)

          wyjaśnia cel ochrony przyrody (B); wyjaśnia, czym są rezerwaty przyrody (B); wyjaśnia różnice między ochroną ścisłą a ochroną czynną (B); podaje przykład obszaru chronionego lub pomnika przyrody znajdującego się w najbliższej okolicy (A)

          wskazuje różnice między parkiem narodowym a parkiem krajobrazowym (C); na podstawie mapy w podręczniku lub atlasie podaje przykłady pomników przyrody ożywionej i nieożywionej na terenie Polski i swojego województwa (D)

          prezentuje – w dowolnej formie – informacje na temat ochrony przyrody w najbliższej okolicy: gminie, powiecie lub województwie (D)

          Podsumowanie działu 7

          53.,54. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Poznajemy krajobraz najbliższej okolicy”

          Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie i na lądzie

          1. Warunki życia w wodzie

          55. Poznajemy warunki życia w wodzie

          podaje trzy przystosowania ryb do życia w wodzie (A); wymienia dwa przykłady innych przystosowań organizmów do życia w wodzie (A)

          omawia, podając przykłady, przystosowania zwierząt do życia w wodzie (B); wyjaśnia, dzięki czemu zwierzęta wodne mogą przetrwać zimę (B)

          omawia, podając przykłady, przystosowania roślin do ruchu wód (B); omawia sposób pobierania tlenu przez organizmy
          wodne (B)

          wyjaśnia pojęcie plankton (B); charakteryzuje, podając przykłady, przystosowania zwierząt do ruchu wody (B)

          prezentuje informacje o największych organizmach żyjących w środowisku
          wodnym (D)

          2. Z biegiem rzeki

          56. Poznajemy rzekę

          wskazuje na ilustracji elementy rzeki: źródło, bieg górny, bieg środkowy, bieg dolny, ujście (C/D)

          podaje dwie/trzy nazwy organizmów żyjących w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki (A); omawia warunki panujące w górnym biegu rzeki (A)

          wymienia cechy, którymi różnią się poszczególne odcinki rzeki (B); porównuje warunki życia w poszczególnych biegach rzeki (C); omawia przystosowania organizmów żyjących w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki (B)

          porównuje świat roślin oraz zwierząt w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki (C); rozpoznaje na ilustracjach organizmy charakterystyczne dla każdego z biegów rzeki (C)

          podaje przykłady pozytywnego i negatywnego wpływu rzek na życie i gospodarkę człowieka (D)

          3. Życie w jeziorze

          57. Poznajemy warunki życia w jeziorze

          przyporządkowuje na schematycznym rysunku odpowiednie nazwy do stref życia w jeziorze (C); odczytuje z ilustracji nazwy dwóch/trzech organizmów żyjących w poszczególnych strefach jeziora (C)

          podaje nazwy stref życia w jeziorze (A); wymienia grupy roślin żyjących w strefie przybrzeżnej (A); rozpoznaje na ilustracjach pospolite rośliny wodne przytwierdzone do podłoża (C)

          charakteryzuje przystosowania roślin do życia w strefie przybrzeżnej (C); wymienia czynniki warunkujące życie w poszczególnych strefach jeziora (A); wymienia zwierzęta żyjące w strefie przybrzeżnej (A); charakteryzuje przystosowania ptaków i ssaków do życia w strefie przybrzeżnej (C)

          wyjaśnia pojęcie plankton (B); charakteryzuje poszczególne strefy jeziora (C); rozpoznaje na ilustracjach pospolite zwierzęta związane z jeziorami (C); układa z poznanych organizmów łańcuch pokarmowy występujący w jeziorze (C)

          przygotowuje prezentację na temat trzech/czterech organizmów tworzących plankton (D); prezentuje informacje „naj” na temat jezior w Polsce, w Europie i na świecie (D)

          4. Warunki życia na lądzie

          58. Warunki życia na lądzie

          wymienia czynniki warunkujące życie na lądzie (A); omawia przystosowania zwierząt do zmian temperatury (B)

          omawia przystosowania roślin do niskiej lub wysokiej temperatury (B)

          charakteryzuje przystosowania roślin i zwierząt zabezpieczające je przed utratą wody (B); wymienia przykłady przystosowań chroniących zwierzęta przed działaniem wiatru (A); opisuje sposoby wymiany gazowej u zwierząt lądowych (B)

          omawia negatywną i pozytywną rolę wiatru w życiu roślin (B); charakteryzuje wymianę gazową u roślin (B); wymienia przystosowania roślin do wykorzystania światła (A)

          prezentuje informacje na temat przystosowań dwóch/trzech gatunków roślin lub zwierząt do życia w ekstremalnych warunkach lądowych (C)

          5. Las ma budowę warstwową

          59. Poznajemy budowę lasu i panujące w nim warunki

          wskazuje warstwy lasu na planszy dydaktycznej lub ilustracji (C); wymienia po dwa gatunki organizmów żyjących w dwóch wybranych warstwach lasu (A); podaje trzy zasady zachowania się w lesie (A)

          podaje nazwy warstw lasu (A); omawia zasady zachowania się w lesie (B); rozpoznaje pospolite organizmy żyjące w poszczególnych warstwach lasu (C); rozpoznaje pospolite grzyby jadalne (C)

          omawia wymagania środowiskowe wybranych gatunków zwierząt żyjących w poszczególnych warstwach lasu (C)

          charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając czynniki abiotyczne oraz rośliny i zwierzęta żyjące w tych warstwach (C)

          prezentuje informacje o życiu wybranych organizmów leśnych (innych niż omawiane na lekcji) z uwzględnieniem ich przystosowań do życia w danej warstwie lasu (C)

          60. Jakie organizmy spotykamy w lesie? – lekcja w terenie

          6. Jakie drzewa rosną w lesie?

          61. Poznajemy różne drzewa

          podaje po dwa przykłady drzew iglastych i liściastych (A); rozpoznaje dwa drzewa iglaste i dwa liściaste (C)

          porównuje wygląd igieł sosny z igłami świerka (C); wymienia cechy budowy roślin iglastych ułatwiające ich rozpoznawanie, np. kształt i liczba igieł, kształt i wielkość szyszek (B); wymienia cechy ułatwiające rozpoznawanie drzew liściastych (B)

          porównuje drzewa liściaste z drzewami iglastymi (C); rozpoznaje rosnące w Polsce rośliny iglaste (C); rozpoznaje przynajmniej sześć gatunków drzew liściastych (C); wymienia typy lasów rosnących w Polsce (A)

          podaje przykłady drzew rosnących w lasach liściastych, iglastych i mieszanych (A)

          prezentuje informacje na temat roślin iglastych pochodzących z innych regionów świata, które są uprawiane w polskich ogrodach (D)

          7. Na łące

          62. Na łące

          podaje dwa przykłady znaczenia łąki (A); wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać traw (B); rozpoznaje przynajmniej trzy gatunki poznanych roślin łąkowych (C)

          wymienia cechy łąki (A); wymienia zwierzęta mieszkające na łące i żerujące na niej (A); przedstawia w formie łańcucha pokarmowego proste zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na łące (C)

          omawia zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku (B); rozpoznaje przynajmniej pięć gatunków roślin występujących na łące (C); wyjaśnia, w jaki sposób ludzie wykorzystują łąki (B)

          przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki (C); uzasadnia, że łąka jest środowiskiem życia wielu zwierząt (C)

          wykonuje zielnik z poznanych na lekcji roślin łąkowych (C) lub innych roślin (D)

          8. Na polu uprawnym

          63. Na polu uprawnym

          wymienia nazwy zbóż (A); rozpoznaje na ilustracjach owies, pszenicę i żyto (C); podaje przykłady warzyw uprawianych na polach (A); wymienia nazwy dwóch szkodników upraw polowych (A)

          omawia sposoby wykorzystywania roślin zbożowych (B); rozpoznaje nasiona trzech zbóż (C); wyjaśnia, które rośliny nazywamy chwastami (B); uzupełnia brakujące ogniwa w łańcuchach pokarmowych organizmów żyjących na polu (C)

          wyjaśnia pojęcia: zboża ozime, zboża jare (B); podaje przykłady wykorzystywania uprawianych warzyw (B); wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw polowych (B)

          podaje przykłady innych upraw niż zboża i warzywa, wskazując sposoby ich wykorzystywania (B); przedstawia zależności występujące na polu w formie co najmniej dwóch łańcuchów pokarmowych (C); rozpoznaje zboża rosnące w najbliższej okolicy (D)

          wyjaśnia, czym jest walka biologiczna (B); prezentuje informacje na temat korzyści i zagrożeń wynikających ze stosowania chemicznych środków zwalczających szkodniki (D)

          Podsumowanie działu 8

          64.,65. Podsumowanie i sprawdzian z działu: „Odkrywamy tajemnice życia w wodzie i na lądzie”

            Opracowała Agnieszka Konopko

           

           

           PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII

          W SZKOLE PODSTAWOWEJ W DOBRZYNIEWIE DUŻYM

           

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

          Przedmiotowe zasady oceniania z biologii opracowane zostały w oparciu o:

           

          1. Podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z przedmiotu biologia, II etap edukacyjny, zgodnie z rozporządzeniem ME wchodzącym w życie z dniem 1 września 2024 r. w sprawie zmian w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej  kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej…...
          2. Rozporządzenie ME w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów.
          3. Statut, WZO Zespołu Szkolno- Przedszkolnego w Dobrzyniewie Dużym.
          4. Program nauczania biologii w klasach 5 - 8 szkoły podstawowej „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej, wydawnictwa Nowa Era.

           

          W  realizacji wymagań edukacyjnych oraz  założeń programowych pomagają podręczniki  wydawnictwa Nowa Era, seria „Puls życia” oraz zeszyty ćwiczeń z omawianej serii do poszczególnych klas.

          Podstawa programowa oraz program nauczania realizowane są  w wymiarze dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo w klasie 7 oraz po jednej godzinie tygodniowo w klasach 5, 6, 8.

           

          Przed rozpoczęciem nauki w danej klasie a także przez cały rok szkolny, zarówno uczniowie jak i ich rodzice mają dostęp do PZO oraz wymagań edukacyjnych na poszczególne oceny     ( strona internetowa szkoły, zakładka „ nauczyciele”). Wymagania te zostały opracowane w oparciu o podstawę programową oraz program nauczania i stanowią załączniki do PZO. Na pierwszej godzinie nauki przedmiotu uczniowie są zapoznawani z przedmiotowymi zasadami oceniania z biologii – jest on odczytany przez nauczyciela i wspólnie przedyskutowany, oraz

          z wymaganiami na poszczególne oceny. Uczniowie zapisują w zeszycie przedmiotowym informację gdzie mogą wymienione wyżej dokumenty znaleźć.

          Ewaluacja PZO. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokona analizy funkcjonowania PZO w mijającym roku. Ewentualne zmiany w PZO zostaną wprowadzone od następnego roku szkolnego.

           

          Celem oceniania jest wspieranie kariery szkolnej ucznia, monitorowanie postępów, przekazywanie informacji uczniowi i rodzicom o poziomie osiągnięć, o tym co zrobił dobrze, co powinien poprawić, wskazówki do pracy na przyszłość.

           

          Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów:

           

          a. Odpowiedzi ustne  - Uczniowie sami zgłaszają się do odpowiedzi lub są wyznaczani przez nauczyciela. Kontrola ustna zakłada sprawdzenie poziomu opanowania określonych wiadomości i umiejętności, takich jak: zapamiętanie faktów, rozumienie pojęć, stosowanie poznanych terminów w opisywaniu środowiska przyrodniczego, czytanie ze zrozumieniem tekstów przyrodniczych. Odpowiedź ustna sprawdza opanowanie materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu.  Nie ocenia się ucznia po dłuższej niż tydzień, usprawiedliwionej nieobecności w szkole. Oceniane są stopniem szkolnym lub „+, -”.

           

          1. Wypowiedzi pisemne:

           

          • Kartkówki, które nie muszą być zapowiadane. Obejmują one materiał z trzech ostatnich lekcji. Każdą ocenę z kartkówki można poprawić. Poprawa może mieć formę odpowiedzi ustnej, bądź wypowiedzi pisemnej. Poprawa jest możliwa w terminie poprzedzającym lekcje powtórzeniową      z danego działu. Przy wystawianiu oceny semestralnej/końcowej z przedmiotu bierze się pod uwagę ocenę z poprawy kartkówki. Nieobecność ucznia na kartkówce nie obliguje go do pisemnego zaliczenia danej partii materiału.

           

          • Dłuższe prace pisemne (sprawdziany podsumowujące poszczególne działy, sprawdziany semestralne lub roczne ) po omówieniu większej, spójnej tematycznie partii materiału. Takie prace zapowiadane są z tygodniowym wyprzedzeniem, odnotowane w dzienniku lekcyjnym i poprzedzane powtórzeniem materiału. Uczeń zna zakres materiału, który obejmuje sprawdzian i jego formę. Sprawdziany są obowiązkowe. Jeśli uczeń opuścił sprawdzian w wyznaczonym terminie  powinien go napisać w ciągu dwóch tygodni od powrotu do szkoły. Jeśli odmówi napisania pracy lub nie zgłosi się w wyznaczonym terminie nauczyciel ma prawo sprawdzić poziom opanowania wymagań przewidzianych sprawdzianem w innym, dowolnym               

          i dogodnym terminie, w trakcie zajęć na których uczeń będzie obecny. Każdą ocenę ze sprawdzianu uczeń ma prawo  poprawić.

          Indywidualne poprawy sprawdzianów, kartkówek odbywają się, po wcześniejszych ustaleniach terminów z nauczycielem, w czasie zajęć pozalekcyjnych.

           

               c. Praca na lekcji, zaangażowanie w pracę  na lekcjach bieżących lub powtórzeniowych - w zależności od metody pracy stosowanej na lekcji: krótkie wypowiedzi  na lekcji, praca w grupie – referowanie wyników pracy grupy, umiejętność organizowania własnego warsztatu pracy, pomoc w  przygotowaniu i przeprowadzeniu doświadczeń, wnioskowanie, pytania aktywne itp. Praca na lekcji oceniana jest za pomocą tzw. „plusów”. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę celującą, bardzo dobrą lub dobrą. Oceny za zaangażowanie w pracę wystawiane są po uwzględnieniu samooceny ucznia i oceny jego pracy przez kolegów.

           

          1. Karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca ucznia.

          Uczeń otrzymuje ocenę  w skali celujący – bardzo dobry – dobry – dostateczny – dopuszczający, lub „plusa”.

           

            e. Czynny, systematyczny udział w zajęciach pozalekcyjnych związanych z poszerzaniem     i ugruntowaniem     wiadomości - uczeń otrzymuje raz w semestrze dodatkową ocenę (także celującą).

           

          f. Realizacja projektu edukacyjnego – tematy projektów zostaną zaproponowane przez nauczyciela lub będą wynikać z indywidualnych zainteresowań uczniów. Uczeń otrzymuje ocenę za udział w realizacji projektu.

           

          g. Udział i znaczące sukcesy w konkursach szkolnych i  pozaszkolnych.

           

          Zasady oceniania i poprawiania ocen:

           

          • Wymagania edukacyjne dostosowywane są do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, zgodnie z zapisami w Statucie.
          • Dla uczniów w normie intelektualnej dostosowanie wymagań może przybierać różne formy, zgodnie z zaleceniami zawartymi w orzeczeniach i opiniach poradni. Np. wydłużenie czasu pracy z zadaniami, odpowiednio sformułowane polecenia, itp.
          • W odniesieniu do prac pisemnych ( sprawdziany, testy)  obowiązują jednolite kryteria przeliczania uzyskanych punktów na stopnie szkolne zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.
          • Uczeń ma prawo poprawić każdą ocenę. Do średniej ważonej liczona jest końcowa ocena z poprawy.
          • O wynikach sprawdzianów i innych prac uczniowie winni być informowani nie później niż w terminie 14 dni od daty wykonania pracy.
          • Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, bez żadnych konsekwencji – raz w semestrze w przypadku jednej godziny tygodniowo i dwóch razy w semestrze w przypadku dwóch godzin tygodniowo. Nieprzygotowanie musi być zgłoszone na początku lekcji.

                       W przypadku zapowiedzianych sprawdzianów, powtórzeń, kartkówek,  uczeń nie  może zgłosić nieprzygotowania, z wyjątkiem sytuacji losowych.

           

          •  Obowiązująca skala ocen jest poszerzona o znaki + (plus) i – (minus), z których wyłaniane są następnie oceny:

          - pięć plusów – ocena celująca,

          - cztery plusy równoważne są ocenie bardzo dobrej,

          - trzy plusy równoważne są ocenie dobrej,

          - dwa plusy równoważne są ocenie dostatecznej,

          - jeden plus równoważny jest ocenie dopuszczającej,

          - same minusy równoważne są ocenie niedostatecznej.

          • Każda ocena jest jawna. O każdej ocenie wstawianej do dziennika uczeń jest informowany na bieżąco. Każdą wystawioną ocenę nauczyciel uzasadnia ustnie lub pisemnie. Uzasadnienie oceny zawiera informację o tym, co uczeń zrobił dobrze, co

                i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić, jak ma dalej pracować.

          • Sprawdzone i ocenione prace pisemne oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana do wglądu uczniom podczas lekcji i rodzicom (prawnym opiekunom) na terenie szkoły, podczas zebrań, konsultacji lub w trakcie wcześniej umówionego spotkania.
          • Laureaci konkursów przedmiotowych z biologii o zasięgu wojewódzkim, oraz laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych otrzymują   celującą ocenę roczną klasyfikacyjną.
          • Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana semestralnej i rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych dokładnie opisano w Statucie Szkoły.
          •  Uczeń mający kłopoty z opanowaniem materiału, może zawsze zwrócić się o pomoc do nauczyciela i jeśli jest to pożądane, wspólnie ustalają program wspomagający np. w postaci indywidualnych konsultacji z nauczycielem  na zajęciach pozalekcyjnych, ustalenia formy pomocy koleżeńskiej, różnicowania wymagań dostosowując je do możliwości ucznia.
          • Uczeń zdolny, chcący poszerzać swoje wiadomości i umiejętności z przedmiotu

                 obejmowany jest dodatkowymi formami pracy indywidualnej realizowanymi na              lekcjach oraz zajęciach pozalekcyjnych w zależności od predyspozycji    psychofizycznych.

          • O uzyskanych przez ucznia  ocenach z przedmiotu, oraz ocenie semestralnej

           i końcowej,  rodzic informowany jest poprzez dziennik elektroniczny, na zebraniach, wywiadówkach, konsultacjach indywidualnych.

           

           

           

          Sposób ustalenia oceny śródrocznej i rocznej.

           

          1. Oceny semestralne i roczne wystawiane są na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych

           i nie są ich średnią arytmetyczną, a średnią ważoną, zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.

          2. Przy ustaleniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopnie ucznia

           z poszczególnych obszarów aktywności według następującej wagi:

           

          Waga danego obszaru aktywności ucznia

          Forma aktywności ucznia

          waga 3

          - sprawdziany, testy po dziale tematycznym,

          -  sprawdziany semestralne i roczne,

          - projekty edukacyjne,

          - zdobycie tytułu laureata lub finalisty konkursu przedmiotowego lub olimpiady o zasięgu co najmniej wojewódzkim, 

          waga 2

          - kartkówki,

          - odpowiedzi ustne,

          - prace dodatkowe,

          - karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca z zadaniami na lekcji,

          - czynny, systematyczny udział w zajęciach koła przedmiotowego

          - praca na lekcji, zaangażowanie,

          waga 1

          - praca w grupach,

          - pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu obserwacji, hodowli, doświadczeń i eksperymentów,

          - prowadzenie zeszytu przedmiotowego lub zeszytu ćwiczeń,

          - inne

           

           

          3. Ocena roczna wyliczana jest jako średnia ważona ocen uzyskanych w I i II semestrze.

           

           

          Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych i pomocy dla uczniów

          ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach biologii

           

          W swojej pracy uwzględniam specjalne potrzeby edukacyjne uczniów opisane w opiniach

           i orzeczeniach poradni psychologiczno – pedagogicznych. Zapoznałam się z orzeczeniami i opiniami uczniów zgromadzonymi w szkole.

           

          Najczęściej zalecane przez poradnię i stosowane na lekcjach biologii formy i sposoby pomocy uczniom:

           

          • Przy ocenianiu podkreślanie sukcesów a nie porażek ucznia. Życzliwość, uwzględnianie wkładu pracy dziecka w wykonanie zadania,
          • Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, pod względem formy (jeśli to wystarczy) lub formy i treści, np. poprzez wydłużenie czasu pracy z zadaniami,
          • Uwzględnianie indywidualnego tempa pracy ucznia,
          •  Formułowanie jasno wymagań i konsekwentne przestrzeganie ich realizacji,
          • Docenianie zaangażowania, starań ucznia, przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych, dotyczących nawet drobnych postępów w nauce,
          • Stwarzanie możliwości do odkrywania mocnych stron i doświadczania sukcesów,
          • Wyznaczanie dłuższego (wystarczającego) czasu na prace związane z pisaniem.

           W przypadku prac napisanych nieczytelnie zezwolić uczniowi na przeczytanie ich nauczycielowi,

          • Życzliwe wspomaganie  pytaniami dodatkowymi, naprowadzającymi na właściwy tok myślenia. Podczas wypowiedzi ustnych unikanie ponagleń. Należy częściej stawiać pytania zamknięte, wymagające krótkiej odpowiedzi,
          • Każdorazowo sprawdzać, czy uczeń rozumie treść polecenia, instrukcji, zadania,
          • Podkreślanie pozytywnych cech ucznia,
          • Uwzględnianie trudności w koncentracji uwagi,
          • Usadzenie blisko biurka nauczyciela w celu umożliwienia sobie systematycznej kontroli pracy ucznia, ograniczenie czynników rozpraszających uwagę.

           

           

          Załącznikami do niniejszego dokumentu są wymagania edukacyjne do poszczególnych klas.

           

           

           

           

          Opracowała Agnieszka Konopko

           

           

           

           PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII

          W SZKOLE PODSTAWOWEJ W DOBRZYNIEWIE DUŻYM

           

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

          Przedmiotowe zasady oceniania z biologii opracowane zostały w oparciu o:

           

          1. Podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z przedmiotu biologia, II etap edukacyjny, zgodnie z rozporządzeniem ME wchodzącym w życie z dniem 1 września 2024 r. w sprawie zmian w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej  kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej…...
          2. Rozporządzenie ME w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów.
          3. Statut, WZO Zespołu Szkolno- Przedszkolnego w Dobrzyniewie Dużym.
          4. Program nauczania biologii w klasach 5 - 8 szkoły podstawowej „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej, wydawnictwa Nowa Era.

           

          W  realizacji wymagań edukacyjnych oraz  założeń programowych pomagają podręczniki  wydawnictwa Nowa Era, seria „Puls życia” oraz zeszyty ćwiczeń z omawianej serii do poszczególnych klas.

          Podstawa programowa oraz program nauczania realizowane są  w wymiarze dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo w klasie 7 oraz po jednej godzinie tygodniowo w klasach 5, 6, 8.

           

          Przed rozpoczęciem nauki w danej klasie a także przez cały rok szkolny, zarówno uczniowie jak i ich rodzice mają dostęp do PZO oraz wymagań edukacyjnych na poszczególne oceny     ( strona internetowa szkoły, zakładka „ nauczyciele”). Wymagania te zostały opracowane w oparciu o podstawę programową oraz program nauczania i stanowią załączniki do PZO. Na pierwszej godzinie nauki przedmiotu uczniowie są zapoznawani z przedmiotowymi zasadami oceniania z biologii – jest on odczytany przez nauczyciela i wspólnie przedyskutowany, oraz

          z wymaganiami na poszczególne oceny. Uczniowie zapisują w zeszycie przedmiotowym informację gdzie mogą wymienione wyżej dokumenty znaleźć.

          Ewaluacja PZO. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokona analizy funkcjonowania PZO w mijającym roku. Ewentualne zmiany w PZO zostaną wprowadzone od następnego roku szkolnego.

           

          Celem oceniania jest wspieranie kariery szkolnej ucznia, monitorowanie postępów, przekazywanie informacji uczniowi i rodzicom o poziomie osiągnięć, o tym co zrobił dobrze, co powinien poprawić, wskazówki do pracy na przyszłość.

           

          Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów:

           

          a. Odpowiedzi ustne  - Uczniowie sami zgłaszają się do odpowiedzi lub są wyznaczani przez nauczyciela. Kontrola ustna zakłada sprawdzenie poziomu opanowania określonych wiadomości i umiejętności, takich jak: zapamiętanie faktów, rozumienie pojęć, stosowanie poznanych terminów w opisywaniu środowiska przyrodniczego, czytanie ze zrozumieniem tekstów przyrodniczych. Odpowiedź ustna sprawdza opanowanie materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu.  Nie ocenia się ucznia po dłuższej niż tydzień, usprawiedliwionej nieobecności w szkole. Oceniane są stopniem szkolnym lub „+, -”.

           

          1. Wypowiedzi pisemne:

           

          • Kartkówki, które nie muszą być zapowiadane. Obejmują one materiał z trzech ostatnich lekcji. Każdą ocenę z kartkówki można poprawić. Poprawa może mieć formę odpowiedzi ustnej, bądź wypowiedzi pisemnej. Poprawa jest możliwa w terminie poprzedzającym lekcje powtórzeniową      z danego działu. Przy wystawianiu oceny semestralnej/końcowej z przedmiotu bierze się pod uwagę ocenę z poprawy kartkówki. Nieobecność ucznia na kartkówce nie obliguje go do pisemnego zaliczenia danej partii materiału.

           

          • Dłuższe prace pisemne (sprawdziany podsumowujące poszczególne działy, sprawdziany semestralne lub roczne ) po omówieniu większej, spójnej tematycznie partii materiału. Takie prace zapowiadane są z tygodniowym wyprzedzeniem, odnotowane w dzienniku lekcyjnym i poprzedzane powtórzeniem materiału. Uczeń zna zakres materiału, który obejmuje sprawdzian i jego formę. Sprawdziany są obowiązkowe. Jeśli uczeń opuścił sprawdzian w wyznaczonym terminie  powinien go napisać w ciągu dwóch tygodni od powrotu do szkoły. Jeśli odmówi napisania pracy lub nie zgłosi się w wyznaczonym terminie nauczyciel ma prawo sprawdzić poziom opanowania wymagań przewidzianych sprawdzianem w innym, dowolnym               

          i dogodnym terminie, w trakcie zajęć na których uczeń będzie obecny. Każdą ocenę ze sprawdzianu uczeń ma prawo  poprawić.

          Indywidualne poprawy sprawdzianów, kartkówek odbywają się, po wcześniejszych ustaleniach terminów z nauczycielem, w czasie zajęć pozalekcyjnych.

           

               c. Praca na lekcji, zaangażowanie w pracę  na lekcjach bieżących lub powtórzeniowych - w zależności od metody pracy stosowanej na lekcji: krótkie wypowiedzi  na lekcji, praca w grupie – referowanie wyników pracy grupy, umiejętność organizowania własnego warsztatu pracy, pomoc w  przygotowaniu i przeprowadzeniu doświadczeń, wnioskowanie, pytania aktywne itp. Praca na lekcji oceniana jest za pomocą tzw. „plusów”. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę celującą, bardzo dobrą lub dobrą. Oceny za zaangażowanie w pracę wystawiane są po uwzględnieniu samooceny ucznia i oceny jego pracy przez kolegów.

           

          1. Karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca ucznia.

          Uczeń otrzymuje ocenę  w skali celujący – bardzo dobry – dobry – dostateczny – dopuszczający, lub „plusa”.

           

            e. Czynny, systematyczny udział w zajęciach pozalekcyjnych związanych z poszerzaniem     i ugruntowaniem     wiadomości - uczeń otrzymuje raz w semestrze dodatkową ocenę (także celującą).

           

          f. Realizacja projektu edukacyjnego – tematy projektów zostaną zaproponowane przez nauczyciela lub będą wynikać z indywidualnych zainteresowań uczniów. Uczeń otrzymuje ocenę za udział w realizacji projektu.

           

          g. Udział i znaczące sukcesy w konkursach szkolnych i  pozaszkolnych.

           

          Zasady oceniania i poprawiania ocen:

           

          • Wymagania edukacyjne dostosowywane są do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, zgodnie z zapisami w Statucie.
          • Dla uczniów w normie intelektualnej dostosowanie wymagań może przybierać różne formy, zgodnie z zaleceniami zawartymi w orzeczeniach i opiniach poradni. Np. wydłużenie czasu pracy z zadaniami, odpowiednio sformułowane polecenia, itp.
          • W odniesieniu do prac pisemnych ( sprawdziany, testy)  obowiązują jednolite kryteria przeliczania uzyskanych punktów na stopnie szkolne zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.
          • Uczeń ma prawo poprawić każdą ocenę. Do średniej ważonej liczona jest końcowa ocena z poprawy.
          • O wynikach sprawdzianów i innych prac uczniowie winni być informowani nie później niż w terminie 14 dni od daty wykonania pracy.
          • Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, bez żadnych konsekwencji – raz w semestrze w przypadku jednej godziny tygodniowo i dwóch razy w semestrze w przypadku dwóch godzin tygodniowo. Nieprzygotowanie musi być zgłoszone na początku lekcji.

                       W przypadku zapowiedzianych sprawdzianów, powtórzeń, kartkówek,  uczeń nie  może zgłosić nieprzygotowania, z wyjątkiem sytuacji losowych.

           

          •  Obowiązująca skala ocen jest poszerzona o znaki + (plus) i – (minus), z których wyłaniane są następnie oceny:

          - pięć plusów – ocena celująca,

          - cztery plusy równoważne są ocenie bardzo dobrej,

          - trzy plusy równoważne są ocenie dobrej,

          - dwa plusy równoważne są ocenie dostatecznej,

          - jeden plus równoważny jest ocenie dopuszczającej,

          - same minusy równoważne są ocenie niedostatecznej.

          • Każda ocena jest jawna. O każdej ocenie wstawianej do dziennika uczeń jest informowany na bieżąco. Każdą wystawioną ocenę nauczyciel uzasadnia ustnie lub pisemnie. Uzasadnienie oceny zawiera informację o tym, co uczeń zrobił dobrze, co

                i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić, jak ma dalej pracować.

          • Sprawdzone i ocenione prace pisemne oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana do wglądu uczniom podczas lekcji i rodzicom (prawnym opiekunom) na terenie szkoły, podczas zebrań, konsultacji lub w trakcie wcześniej umówionego spotkania.
          • Laureaci konkursów przedmiotowych z biologii o zasięgu wojewódzkim, oraz laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych otrzymują   celującą ocenę roczną klasyfikacyjną.
          • Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana semestralnej i rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych dokładnie opisano w Statucie Szkoły.
          •  Uczeń mający kłopoty z opanowaniem materiału, może zawsze zwrócić się o pomoc do nauczyciela i jeśli jest to pożądane, wspólnie ustalają program wspomagający np. w postaci indywidualnych konsultacji z nauczycielem  na zajęciach pozalekcyjnych, ustalenia formy pomocy koleżeńskiej, różnicowania wymagań dostosowując je do możliwości ucznia.
          • Uczeń zdolny, chcący poszerzać swoje wiadomości i umiejętności z przedmiotu

                 obejmowany jest dodatkowymi formami pracy indywidualnej realizowanymi na              lekcjach oraz zajęciach pozalekcyjnych w zależności od predyspozycji    psychofizycznych.

          • O uzyskanych przez ucznia  ocenach z przedmiotu, oraz ocenie semestralnej

           i końcowej,  rodzic informowany jest poprzez dziennik elektroniczny, na zebraniach, wywiadówkach, konsultacjach indywidualnych.

           

           

           

          Sposób ustalenia oceny śródrocznej i rocznej.

           

          1. Oceny semestralne i roczne wystawiane są na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych

           i nie są ich średnią arytmetyczną, a średnią ważoną, zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.

          2. Przy ustaleniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopnie ucznia

           z poszczególnych obszarów aktywności według następującej wagi:

           

          Waga danego obszaru aktywności ucznia

          Forma aktywności ucznia

          waga 3

          - sprawdziany, testy po dziale tematycznym,

          -  sprawdziany semestralne i roczne,

          - projekty edukacyjne,

          - zdobycie tytułu laureata lub finalisty konkursu przedmiotowego lub olimpiady o zasięgu co najmniej wojewódzkim, 

          waga 2

          - kartkówki,

          - odpowiedzi ustne,

          - prace dodatkowe,

          - karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca z zadaniami na lekcji,

          - czynny, systematyczny udział w zajęciach koła przedmiotowego

          - praca na lekcji, zaangażowanie,

          waga 1

          - praca w grupach,

          - pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu obserwacji, hodowli, doświadczeń i eksperymentów,

          - prowadzenie zeszytu przedmiotowego lub zeszytu ćwiczeń,

          - inne

           

           

          3. Ocena roczna wyliczana jest jako średnia ważona ocen uzyskanych w I i II semestrze.

           

           

          Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych i pomocy dla uczniów

          ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach biologii

           

          W swojej pracy uwzględniam specjalne potrzeby edukacyjne uczniów opisane w opiniach

           i orzeczeniach poradni psychologiczno – pedagogicznych. Zapoznałam się z orzeczeniami i opiniami uczniów zgromadzonymi w szkole.

           

          Najczęściej zalecane przez poradnię i stosowane na lekcjach biologii formy i sposoby pomocy uczniom:

           

          • Przy ocenianiu podkreślanie sukcesów a nie porażek ucznia. Życzliwość, uwzględnianie wkładu pracy dziecka w wykonanie zadania,
          • Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, pod względem formy (jeśli to wystarczy) lub formy i treści, np. poprzez wydłużenie czasu pracy z zadaniami,
          • Uwzględnianie indywidualnego tempa pracy ucznia,
          •  Formułowanie jasno wymagań i konsekwentne przestrzeganie ich realizacji,
          • Docenianie zaangażowania, starań ucznia, przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych, dotyczących nawet drobnych postępów w nauce,
          • Stwarzanie możliwości do odkrywania mocnych stron i doświadczania sukcesów,
          • Wyznaczanie dłuższego (wystarczającego) czasu na prace związane z pisaniem.

           W przypadku prac napisanych nieczytelnie zezwolić uczniowi na przeczytanie ich nauczycielowi,

          • Życzliwe wspomaganie  pytaniami dodatkowymi, naprowadzającymi na właściwy tok myślenia. Podczas wypowiedzi ustnych unikanie ponagleń. Należy częściej stawiać pytania zamknięte, wymagające krótkiej odpowiedzi,
          • Każdorazowo sprawdzać, czy uczeń rozumie treść polecenia, instrukcji, zadania,
          • Podkreślanie pozytywnych cech ucznia,
          • Uwzględnianie trudności w koncentracji uwagi,
          • Usadzenie blisko biurka nauczyciela w celu umożliwienia sobie systematycznej kontroli pracy ucznia, ograniczenie czynników rozpraszających uwagę.

           

           

          Załącznikami do niniejszego dokumentu są wymagania edukacyjne do poszczególnych klas.

           

           

           

           

          Opracowała Agnieszka Konopko

           

           PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII

          W SZKOLE PODSTAWOWEJ W DOBRZYNIEWIE DUŻYM

           

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

          Przedmiotowe zasady oceniania z biologii opracowane zostały w oparciu o:

           

          1. Podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z przedmiotu biologia, II etap edukacyjny, zgodnie z rozporządzeniem ME wchodzącym w życie z dniem 1 września 2024 r. w sprawie zmian w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej  kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej…...
          2. Rozporządzenie ME w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów.
          3. Statut, WZO Zespołu Szkolno- Przedszkolnego w Dobrzyniewie Dużym.
          4. Program nauczania biologii w klasach 5 - 8 szkoły podstawowej „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej, wydawnictwa Nowa Era.

           

          W  realizacji wymagań edukacyjnych oraz  założeń programowych pomagają podręczniki  wydawnictwa Nowa Era, seria „Puls życia” oraz zeszyty ćwiczeń z omawianej serii do poszczególnych klas.

          Podstawa programowa oraz program nauczania realizowane są  w wymiarze dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo w klasie 7 oraz po jednej godzinie tygodniowo w klasach 5, 6, 8.

           

          Przed rozpoczęciem nauki w danej klasie a także przez cały rok szkolny, zarówno uczniowie jak i ich rodzice mają dostęp do PZO oraz wymagań edukacyjnych na poszczególne oceny     ( strona internetowa szkoły, zakładka „ nauczyciele”). Wymagania te zostały opracowane w oparciu o podstawę programową oraz program nauczania i stanowią załączniki do PZO. Na pierwszej godzinie nauki przedmiotu uczniowie są zapoznawani z przedmiotowymi zasadami oceniania z biologii – jest on odczytany przez nauczyciela i wspólnie przedyskutowany, oraz

          z wymaganiami na poszczególne oceny. Uczniowie zapisują w zeszycie przedmiotowym informację gdzie mogą wymienione wyżej dokumenty znaleźć.

          Ewaluacja PZO. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokona analizy funkcjonowania PZO w mijającym roku. Ewentualne zmiany w PZO zostaną wprowadzone od następnego roku szkolnego.

           

          Celem oceniania jest wspieranie kariery szkolnej ucznia, monitorowanie postępów, przekazywanie informacji uczniowi i rodzicom o poziomie osiągnięć, o tym co zrobił dobrze, co powinien poprawić, wskazówki do pracy na przyszłość.

           

          Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów:

           

          a. Odpowiedzi ustne  - Uczniowie sami zgłaszają się do odpowiedzi lub są wyznaczani przez nauczyciela. Kontrola ustna zakłada sprawdzenie poziomu opanowania określonych wiadomości i umiejętności, takich jak: zapamiętanie faktów, rozumienie pojęć, stosowanie poznanych terminów w opisywaniu środowiska przyrodniczego, czytanie ze zrozumieniem tekstów przyrodniczych. Odpowiedź ustna sprawdza opanowanie materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu.  Nie ocenia się ucznia po dłuższej niż tydzień, usprawiedliwionej nieobecności w szkole. Oceniane są stopniem szkolnym lub „+, -”.

           

          1. Wypowiedzi pisemne:

           

          • Kartkówki, które nie muszą być zapowiadane. Obejmują one materiał z trzech ostatnich lekcji. Każdą ocenę z kartkówki można poprawić. Poprawa może mieć formę odpowiedzi ustnej, bądź wypowiedzi pisemnej. Poprawa jest możliwa w terminie poprzedzającym lekcje powtórzeniową      z danego działu. Przy wystawianiu oceny semestralnej/końcowej z przedmiotu bierze się pod uwagę ocenę z poprawy kartkówki. Nieobecność ucznia na kartkówce nie obliguje go do pisemnego zaliczenia danej partii materiału.

           

          • Dłuższe prace pisemne (sprawdziany podsumowujące poszczególne działy, sprawdziany semestralne lub roczne ) po omówieniu większej, spójnej tematycznie partii materiału. Takie prace zapowiadane są z tygodniowym wyprzedzeniem, odnotowane w dzienniku lekcyjnym i poprzedzane powtórzeniem materiału. Uczeń zna zakres materiału, który obejmuje sprawdzian i jego formę. Sprawdziany są obowiązkowe. Jeśli uczeń opuścił sprawdzian w wyznaczonym terminie  powinien go napisać w ciągu dwóch tygodni od powrotu do szkoły. Jeśli odmówi napisania pracy lub nie zgłosi się w wyznaczonym terminie nauczyciel ma prawo sprawdzić poziom opanowania wymagań przewidzianych sprawdzianem w innym, dowolnym               

          i dogodnym terminie, w trakcie zajęć na których uczeń będzie obecny. Każdą ocenę ze sprawdzianu uczeń ma prawo  poprawić.

          Indywidualne poprawy sprawdzianów, kartkówek odbywają się, po wcześniejszych ustaleniach terminów z nauczycielem, w czasie zajęć pozalekcyjnych.

           

               c. Praca na lekcji, zaangażowanie w pracę  na lekcjach bieżących lub powtórzeniowych - w zależności od metody pracy stosowanej na lekcji: krótkie wypowiedzi  na lekcji, praca w grupie – referowanie wyników pracy grupy, umiejętność organizowania własnego warsztatu pracy, pomoc w  przygotowaniu i przeprowadzeniu doświadczeń, wnioskowanie, pytania aktywne itp. Praca na lekcji oceniana jest za pomocą tzw. „plusów”. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę celującą, bardzo dobrą lub dobrą. Oceny za zaangażowanie w pracę wystawiane są po uwzględnieniu samooceny ucznia i oceny jego pracy przez kolegów.

           

          1. Karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca ucznia.

          Uczeń otrzymuje ocenę  w skali celujący – bardzo dobry – dobry – dostateczny – dopuszczający, lub „plusa”.

           

            e. Czynny, systematyczny udział w zajęciach pozalekcyjnych związanych z poszerzaniem     i ugruntowaniem     wiadomości - uczeń otrzymuje raz w semestrze dodatkową ocenę (także celującą).

           

          f. Realizacja projektu edukacyjnego – tematy projektów zostaną zaproponowane przez nauczyciela lub będą wynikać z indywidualnych zainteresowań uczniów. Uczeń otrzymuje ocenę za udział w realizacji projektu.

           

          g. Udział i znaczące sukcesy w konkursach szkolnych i  pozaszkolnych.

           

          Zasady oceniania i poprawiania ocen:

           

          • Wymagania edukacyjne dostosowywane są do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, zgodnie z zapisami w Statucie.
          • Dla uczniów w normie intelektualnej dostosowanie wymagań może przybierać różne formy, zgodnie z zaleceniami zawartymi w orzeczeniach i opiniach poradni. Np. wydłużenie czasu pracy z zadaniami, odpowiednio sformułowane polecenia, itp.
          • W odniesieniu do prac pisemnych ( sprawdziany, testy)  obowiązują jednolite kryteria przeliczania uzyskanych punktów na stopnie szkolne zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.
          • Uczeń ma prawo poprawić każdą ocenę. Do średniej ważonej liczona jest końcowa ocena z poprawy.
          • O wynikach sprawdzianów i innych prac uczniowie winni być informowani nie później niż w terminie 14 dni od daty wykonania pracy.
          • Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, bez żadnych konsekwencji – raz w semestrze w przypadku jednej godziny tygodniowo i dwóch razy w semestrze w przypadku dwóch godzin tygodniowo. Nieprzygotowanie musi być zgłoszone na początku lekcji.

                       W przypadku zapowiedzianych sprawdzianów, powtórzeń, kartkówek,  uczeń nie  może zgłosić nieprzygotowania, z wyjątkiem sytuacji losowych.

           

          •  Obowiązująca skala ocen jest poszerzona o znaki + (plus) i – (minus), z których wyłaniane są następnie oceny:

          - pięć plusów – ocena celująca,

          - cztery plusy równoważne są ocenie bardzo dobrej,

          - trzy plusy równoważne są ocenie dobrej,

          - dwa plusy równoważne są ocenie dostatecznej,

          - jeden plus równoważny jest ocenie dopuszczającej,

          - same minusy równoważne są ocenie niedostatecznej.

          • Każda ocena jest jawna. O każdej ocenie wstawianej do dziennika uczeń jest informowany na bieżąco. Każdą wystawioną ocenę nauczyciel uzasadnia ustnie lub pisemnie. Uzasadnienie oceny zawiera informację o tym, co uczeń zrobił dobrze, co

                i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić, jak ma dalej pracować.

          • Sprawdzone i ocenione prace pisemne oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana do wglądu uczniom podczas lekcji i rodzicom (prawnym opiekunom) na terenie szkoły, podczas zebrań, konsultacji lub w trakcie wcześniej umówionego spotkania.
          • Laureaci konkursów przedmiotowych z biologii o zasięgu wojewódzkim, oraz laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych otrzymują   celującą ocenę roczną klasyfikacyjną.
          • Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana semestralnej i rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych dokładnie opisano w Statucie Szkoły.
          •  Uczeń mający kłopoty z opanowaniem materiału, może zawsze zwrócić się o pomoc do nauczyciela i jeśli jest to pożądane, wspólnie ustalają program wspomagający np. w postaci indywidualnych konsultacji z nauczycielem  na zajęciach pozalekcyjnych, ustalenia formy pomocy koleżeńskiej, różnicowania wymagań dostosowując je do możliwości ucznia.
          • Uczeń zdolny, chcący poszerzać swoje wiadomości i umiejętności z przedmiotu

                 obejmowany jest dodatkowymi formami pracy indywidualnej realizowanymi na              lekcjach oraz zajęciach pozalekcyjnych w zależności od predyspozycji    psychofizycznych.

          • O uzyskanych przez ucznia  ocenach z przedmiotu, oraz ocenie semestralnej

           i końcowej,  rodzic informowany jest poprzez dziennik elektroniczny, na zebraniach, wywiadówkach, konsultacjach indywidualnych.

           

           

           

          Sposób ustalenia oceny śródrocznej i rocznej.

           

          1. Oceny semestralne i roczne wystawiane są na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych

           i nie są ich średnią arytmetyczną, a średnią ważoną, zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.

          2. Przy ustaleniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopnie ucznia

           z poszczególnych obszarów aktywności według następującej wagi:

           

          Waga danego obszaru aktywności ucznia

          Forma aktywności ucznia

          waga 3

          - sprawdziany, testy po dziale tematycznym,

          -  sprawdziany semestralne i roczne,

          - projekty edukacyjne,

          - zdobycie tytułu laureata lub finalisty konkursu przedmiotowego lub olimpiady o zasięgu co najmniej wojewódzkim, 

          waga 2

          - kartkówki,

          - odpowiedzi ustne,

          - prace dodatkowe,

          - karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca z zadaniami na lekcji,

          - czynny, systematyczny udział w zajęciach koła przedmiotowego

          - praca na lekcji, zaangażowanie,

          waga 1

          - praca w grupach,

          - pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu obserwacji, hodowli, doświadczeń i eksperymentów,

          - prowadzenie zeszytu przedmiotowego lub zeszytu ćwiczeń,

          - inne

           

           

          3. Ocena roczna wyliczana jest jako średnia ważona ocen uzyskanych w I i II semestrze.

           

           

          Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych i pomocy dla uczniów

          ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach biologii

           

          W swojej pracy uwzględniam specjalne potrzeby edukacyjne uczniów opisane w opiniach

           i orzeczeniach poradni psychologiczno – pedagogicznych. Zapoznałam się z orzeczeniami i opiniami uczniów zgromadzonymi w szkole.

           

          Najczęściej zalecane przez poradnię i stosowane na lekcjach biologii formy i sposoby pomocy uczniom:

           

          • Przy ocenianiu podkreślanie sukcesów a nie porażek ucznia. Życzliwość, uwzględnianie wkładu pracy dziecka w wykonanie zadania,
          • Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, pod względem formy (jeśli to wystarczy) lub formy i treści, np. poprzez wydłużenie czasu pracy z zadaniami,
          • Uwzględnianie indywidualnego tempa pracy ucznia,
          •  Formułowanie jasno wymagań i konsekwentne przestrzeganie ich realizacji,
          • Docenianie zaangażowania, starań ucznia, przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych, dotyczących nawet drobnych postępów w nauce,
          • Stwarzanie możliwości do odkrywania mocnych stron i doświadczania sukcesów,
          • Wyznaczanie dłuższego (wystarczającego) czasu na prace związane z pisaniem.

           W przypadku prac napisanych nieczytelnie zezwolić uczniowi na przeczytanie ich nauczycielowi,

          • Życzliwe wspomaganie  pytaniami dodatkowymi, naprowadzającymi na właściwy tok myślenia. Podczas wypowiedzi ustnych unikanie ponagleń. Należy częściej stawiać pytania zamknięte, wymagające krótkiej odpowiedzi,
          • Każdorazowo sprawdzać, czy uczeń rozumie treść polecenia, instrukcji, zadania,
          • Podkreślanie pozytywnych cech ucznia,
          • Uwzględnianie trudności w koncentracji uwagi,
          • Usadzenie blisko biurka nauczyciela w celu umożliwienia sobie systematycznej kontroli pracy ucznia, ograniczenie czynników rozpraszających uwagę.

           

           

          Załącznikami do niniejszego dokumentu są wymagania edukacyjne do poszczególnych klas.

           

           

           

           

          Opracowała Agnieszka Konopko

           

           PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII

          W SZKOLE PODSTAWOWEJ W DOBRZYNIEWIE DUŻYM

           

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

          Przedmiotowe zasady oceniania z biologii opracowane zostały w oparciu o:

           

          1. Podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z przedmiotu biologia, II etap edukacyjny, zgodnie z rozporządzeniem ME wchodzącym w życie z dniem 1 września 2024 r. w sprawie zmian w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej  kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej…...
          2. Rozporządzenie ME w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów.
          3. Statut, WZO Zespołu Szkolno- Przedszkolnego w Dobrzyniewie Dużym.
          4. Program nauczania biologii w klasach 5 - 8 szkoły podstawowej „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej, wydawnictwa Nowa Era.

           

          W  realizacji wymagań edukacyjnych oraz  założeń programowych pomagają podręczniki  wydawnictwa Nowa Era, seria „Puls życia” oraz zeszyty ćwiczeń z omawianej serii do poszczególnych klas.

          Podstawa programowa oraz program nauczania realizowane są  w wymiarze dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo w klasie 7 oraz po jednej godzinie tygodniowo w klasach 5, 6, 8.

           

          Przed rozpoczęciem nauki w danej klasie a także przez cały rok szkolny, zarówno uczniowie jak i ich rodzice mają dostęp do PZO oraz wymagań edukacyjnych na poszczególne oceny     ( strona internetowa szkoły, zakładka „ nauczyciele”). Wymagania te zostały opracowane w oparciu o podstawę programową oraz program nauczania i stanowią załączniki do PZO. Na pierwszej godzinie nauki przedmiotu uczniowie są zapoznawani z przedmiotowymi zasadami oceniania z biologii – jest on odczytany przez nauczyciela i wspólnie przedyskutowany, oraz

          z wymaganiami na poszczególne oceny. Uczniowie zapisują w zeszycie przedmiotowym informację gdzie mogą wymienione wyżej dokumenty znaleźć.

          Ewaluacja PZO. Pod koniec roku szkolnego nauczyciel wspólnie z uczniami dokona analizy funkcjonowania PZO w mijającym roku. Ewentualne zmiany w PZO zostaną wprowadzone od następnego roku szkolnego.

           

          Celem oceniania jest wspieranie kariery szkolnej ucznia, monitorowanie postępów, przekazywanie informacji uczniowi i rodzicom o poziomie osiągnięć, o tym co zrobił dobrze, co powinien poprawić, wskazówki do pracy na przyszłość.

           

          Sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych uczniów:

           

          a. Odpowiedzi ustne  - Uczniowie sami zgłaszają się do odpowiedzi lub są wyznaczani przez nauczyciela. Kontrola ustna zakłada sprawdzenie poziomu opanowania określonych wiadomości i umiejętności, takich jak: zapamiętanie faktów, rozumienie pojęć, stosowanie poznanych terminów w opisywaniu środowiska przyrodniczego, czytanie ze zrozumieniem tekstów przyrodniczych. Odpowiedź ustna sprawdza opanowanie materiału z trzech ostatnich lekcji, w przypadku lekcji powtórzeniowych z całego działu.  Nie ocenia się ucznia po dłuższej niż tydzień, usprawiedliwionej nieobecności w szkole. Oceniane są stopniem szkolnym lub „+, -”.

           

          1. Wypowiedzi pisemne:

           

          • Kartkówki, które nie muszą być zapowiadane. Obejmują one materiał z trzech ostatnich lekcji. Każdą ocenę z kartkówki można poprawić. Poprawa może mieć formę odpowiedzi ustnej, bądź wypowiedzi pisemnej. Poprawa jest możliwa w terminie poprzedzającym lekcje powtórzeniową      z danego działu. Przy wystawianiu oceny semestralnej/końcowej z przedmiotu bierze się pod uwagę ocenę z poprawy kartkówki. Nieobecność ucznia na kartkówce nie obliguje go do pisemnego zaliczenia danej partii materiału.

           

          • Dłuższe prace pisemne (sprawdziany podsumowujące poszczególne działy, sprawdziany semestralne lub roczne ) po omówieniu większej, spójnej tematycznie partii materiału. Takie prace zapowiadane są z tygodniowym wyprzedzeniem, odnotowane w dzienniku lekcyjnym i poprzedzane powtórzeniem materiału. Uczeń zna zakres materiału, który obejmuje sprawdzian i jego formę. Sprawdziany są obowiązkowe. Jeśli uczeń opuścił sprawdzian w wyznaczonym terminie  powinien go napisać w ciągu dwóch tygodni od powrotu do szkoły. Jeśli odmówi napisania pracy lub nie zgłosi się w wyznaczonym terminie nauczyciel ma prawo sprawdzić poziom opanowania wymagań przewidzianych sprawdzianem w innym, dowolnym               

          i dogodnym terminie, w trakcie zajęć na których uczeń będzie obecny. Każdą ocenę ze sprawdzianu uczeń ma prawo  poprawić.

          Indywidualne poprawy sprawdzianów, kartkówek odbywają się, po wcześniejszych ustaleniach terminów z nauczycielem, w czasie zajęć pozalekcyjnych.

           

               c. Praca na lekcji, zaangażowanie w pracę  na lekcjach bieżących lub powtórzeniowych - w zależności od metody pracy stosowanej na lekcji: krótkie wypowiedzi  na lekcji, praca w grupie – referowanie wyników pracy grupy, umiejętność organizowania własnego warsztatu pracy, pomoc w  przygotowaniu i przeprowadzeniu doświadczeń, wnioskowanie, pytania aktywne itp. Praca na lekcji oceniana jest za pomocą tzw. „plusów”. W przypadku dużego wkładu pracy na lekcji uczeń otrzymuje ocenę celującą, bardzo dobrą lub dobrą. Oceny za zaangażowanie w pracę wystawiane są po uwzględnieniu samooceny ucznia i oceny jego pracy przez kolegów.

           

          1. Karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca ucznia.

          Uczeń otrzymuje ocenę  w skali celujący – bardzo dobry – dobry – dostateczny – dopuszczający, lub „plusa”.

           

            e. Czynny, systematyczny udział w zajęciach pozalekcyjnych związanych z poszerzaniem     i ugruntowaniem     wiadomości - uczeń otrzymuje raz w semestrze dodatkową ocenę (także celującą).

           

          f. Realizacja projektu edukacyjnego – tematy projektów zostaną zaproponowane przez nauczyciela lub będą wynikać z indywidualnych zainteresowań uczniów. Uczeń otrzymuje ocenę za udział w realizacji projektu.

           

          g. Udział i znaczące sukcesy w konkursach szkolnych i  pozaszkolnych.

           

          Zasady oceniania i poprawiania ocen:

           

          • Wymagania edukacyjne dostosowywane są do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów, zgodnie z zapisami w Statucie.
          • Dla uczniów w normie intelektualnej dostosowanie wymagań może przybierać różne formy, zgodnie z zaleceniami zawartymi w orzeczeniach i opiniach poradni. Np. wydłużenie czasu pracy z zadaniami, odpowiednio sformułowane polecenia, itp.
          • W odniesieniu do prac pisemnych ( sprawdziany, testy)  obowiązują jednolite kryteria przeliczania uzyskanych punktów na stopnie szkolne zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.
          • Uczeń ma prawo poprawić każdą ocenę. Do średniej ważonej liczona jest końcowa ocena z poprawy.
          • O wynikach sprawdzianów i innych prac uczniowie winni być informowani nie później niż w terminie 14 dni od daty wykonania pracy.
          • Uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji, bez żadnych konsekwencji – raz w semestrze w przypadku jednej godziny tygodniowo i dwóch razy w semestrze w przypadku dwóch godzin tygodniowo. Nieprzygotowanie musi być zgłoszone na początku lekcji.

                       W przypadku zapowiedzianych sprawdzianów, powtórzeń, kartkówek,  uczeń nie  może zgłosić nieprzygotowania, z wyjątkiem sytuacji losowych.

           

          •  Obowiązująca skala ocen jest poszerzona o znaki + (plus) i – (minus), z których wyłaniane są następnie oceny:

          - pięć plusów – ocena celująca,

          - cztery plusy równoważne są ocenie bardzo dobrej,

          - trzy plusy równoważne są ocenie dobrej,

          - dwa plusy równoważne są ocenie dostatecznej,

          - jeden plus równoważny jest ocenie dopuszczającej,

          - same minusy równoważne są ocenie niedostatecznej.

          • Każda ocena jest jawna. O każdej ocenie wstawianej do dziennika uczeń jest informowany na bieżąco. Każdą wystawioną ocenę nauczyciel uzasadnia ustnie lub pisemnie. Uzasadnienie oceny zawiera informację o tym, co uczeń zrobił dobrze, co

                i w jaki sposób powinien jeszcze poprawić, jak ma dalej pracować.

          • Sprawdzone i ocenione prace pisemne oraz inna dokumentacja dotycząca oceniania ucznia jest udostępniana do wglądu uczniom podczas lekcji i rodzicom (prawnym opiekunom) na terenie szkoły, podczas zebrań, konsultacji lub w trakcie wcześniej umówionego spotkania.
          • Laureaci konkursów przedmiotowych z biologii o zasięgu wojewódzkim, oraz laureaci i finaliści olimpiad przedmiotowych otrzymują   celującą ocenę roczną klasyfikacyjną.
          • Tryb i warunki uzyskania wyższej niż przewidywana semestralnej i rocznej oceny klasyfikacyjnej z zajęć edukacyjnych dokładnie opisano w Statucie Szkoły.
          •  Uczeń mający kłopoty z opanowaniem materiału, może zawsze zwrócić się o pomoc do nauczyciela i jeśli jest to pożądane, wspólnie ustalają program wspomagający np. w postaci indywidualnych konsultacji z nauczycielem  na zajęciach pozalekcyjnych, ustalenia formy pomocy koleżeńskiej, różnicowania wymagań dostosowując je do możliwości ucznia.
          • Uczeń zdolny, chcący poszerzać swoje wiadomości i umiejętności z przedmiotu

                 obejmowany jest dodatkowymi formami pracy indywidualnej realizowanymi na              lekcjach oraz zajęciach pozalekcyjnych w zależności od predyspozycji    psychofizycznych.

          • O uzyskanych przez ucznia  ocenach z przedmiotu, oraz ocenie semestralnej

           i końcowej,  rodzic informowany jest poprzez dziennik elektroniczny, na zebraniach, wywiadówkach, konsultacjach indywidualnych.

           

           

           

          Sposób ustalenia oceny śródrocznej i rocznej.

           

          1. Oceny semestralne i roczne wystawiane są na podstawie uzyskanych ocen cząstkowych

           i nie są ich średnią arytmetyczną, a średnią ważoną, zgodnie z zapisem w Statucie Szkoły.

          2. Przy ustaleniu oceny śródrocznej i rocznej nauczyciel bierze pod uwagę stopnie ucznia

           z poszczególnych obszarów aktywności według następującej wagi:

           

          Waga danego obszaru aktywności ucznia

          Forma aktywności ucznia

          waga 3

          - sprawdziany, testy po dziale tematycznym,

          -  sprawdziany semestralne i roczne,

          - projekty edukacyjne,

          - zdobycie tytułu laureata lub finalisty konkursu przedmiotowego lub olimpiady o zasięgu co najmniej wojewódzkim, 

          waga 2

          - kartkówki,

          - odpowiedzi ustne,

          - prace dodatkowe,

          - karty pracy, ćwiczenia z zeszytu ćwiczeń – samodzielna praca z zadaniami na lekcji,

          - czynny, systematyczny udział w zajęciach koła przedmiotowego

          - praca na lekcji, zaangażowanie,

          waga 1

          - praca w grupach,

          - pomoc w przygotowaniu i prowadzeniu obserwacji, hodowli, doświadczeń i eksperymentów,

          - prowadzenie zeszytu przedmiotowego lub zeszytu ćwiczeń,

          - inne

           

           

          3. Ocena roczna wyliczana jest jako średnia ważona ocen uzyskanych w I i II semestrze.

           

           

          Sposoby dostosowania wymagań edukacyjnych i pomocy dla uczniów

          ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się na lekcjach biologii

           

          W swojej pracy uwzględniam specjalne potrzeby edukacyjne uczniów opisane w opiniach

           i orzeczeniach poradni psychologiczno – pedagogicznych. Zapoznałam się z orzeczeniami i opiniami uczniów zgromadzonymi w szkole.

           

          Najczęściej zalecane przez poradnię i stosowane na lekcjach biologii formy i sposoby pomocy uczniom:

           

          • Przy ocenianiu podkreślanie sukcesów a nie porażek ucznia. Życzliwość, uwzględnianie wkładu pracy dziecka w wykonanie zadania,
          • Dostosowanie wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, pod względem formy (jeśli to wystarczy) lub formy i treści, np. poprzez wydłużenie czasu pracy z zadaniami,
          • Uwzględnianie indywidualnego tempa pracy ucznia,
          •  Formułowanie jasno wymagań i konsekwentne przestrzeganie ich realizacji,
          • Docenianie zaangażowania, starań ucznia, przekazywanie pozytywnych informacji zwrotnych, dotyczących nawet drobnych postępów w nauce,
          • Stwarzanie możliwości do odkrywania mocnych stron i doświadczania sukcesów,
          • Wyznaczanie dłuższego (wystarczającego) czasu na prace związane z pisaniem.

           W przypadku prac napisanych nieczytelnie zezwolić uczniowi na przeczytanie ich nauczycielowi,

          • Życzliwe wspomaganie  pytaniami dodatkowymi, naprowadzającymi na właściwy tok myślenia. Podczas wypowiedzi ustnych unikanie ponagleń. Należy częściej stawiać pytania zamknięte, wymagające krótkiej odpowiedzi,
          • Każdorazowo sprawdzać, czy uczeń rozumie treść polecenia, instrukcji, zadania,
          • Podkreślanie pozytywnych cech ucznia,
          • Uwzględnianie trudności w koncentracji uwagi,
          • Usadzenie blisko biurka nauczyciela w celu umożliwienia sobie systematycznej kontroli pracy ucznia, ograniczenie czynników rozpraszających uwagę.

           

           

          Załącznikami do niniejszego dokumentu są wymagania edukacyjne do poszczególnych klas.

           

           

           

           

          Opracowała Agnieszka Konopko

           

           

          Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej
          oparte na Programie nauczania biologii „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

          I. Biologia jako nauka

          1. Biologia jako nauka

           

          Uczeń:

          • wskazuje biologię jako naukę o organizmach
          • wymienia czynności życiowe organizmów
          • podaje przykłady dziedzin biologii

          Uczeń:

          • określa przedmiot badań biologii jako nauki
          • opisuje wskazane cechy organizmów
          • wyjaśnia, czym zajmuje się wskazana dziedzina biologii

          Uczeń:

          • wykazuje cechy wspólne organizmów
          • opisuje czynności życiowe organizmów

           

          Uczeń:

          • charakteryzuje wszystkie czynności życiowe organizmów
          • wymienia hierarchicznie poziomy budowy organizmu roślinnego
            i organizmu zwierzęcego
          • charakteryzuje wybrane dziedziny biologii

          Uczeń:

          • wykazuje jedność budowy organizmów
          • porównuje poziomy organizacji organizmów u roślin
            i zwierząt
          • wymienia inne niż podane w podręczniku dziedziny biologii

          2. Jak poznawać biologię?

           
          • wskazuje obserwacje

          i doświadczenia jako źródła wiedzy biologicznej

          • wymienia źródła wiedzy biologicznej
          • z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową

           
          • porównuje obserwację
            z doświadczeniem jako źródła wiedzy biologicznej
          • korzysta ze źródeł wiedzy wskazanych przez nauczyciela
          • z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie metodą naukową
          • na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie metodą naukową
          • rozróżnia próbę kontrolną i próbę badawczą
          • opisuje źródła wiedzy biologicznej
          • wymienia cechy dobrego badacza
          • wykazuje zalety metody naukowej
          • samodzielnie przeprowadza doświadczenie metodą naukową
          • posługuje się właściwymi źródłami wiedzy biologicznej
            do rozwiązywania wskazanych problemów
          • charakteryzuje cechy dobrego badacza
          • planuje
            i przeprowadza doświadczenie metodą naukową
          • krytycznie analizuje informacje pochodzące z różnych źródeł wiedzy biologicznej
          • analizuje swoją postawę w odniesieniu do cech dobrego badacza

           

          3. Obserwacje mikroskopowe

           
          • z pomocą nauczyciela  nazywa części mikroskopu optycznego
          • obserwuje pod mikroskopem preparaty przygotowane przez nauczyciela
          • nazywa wskazane przez nauczyciela części mikroskopu optycznego
          • z pomocą nauczyciela wykonuje proste preparaty mikroskopowe
          • oblicza powiększenie obrazu mikroskopu spod optycznego
          • samodzielnie opisuje budowę mikroskopu optycznego
          • samodzielnie wykonuje preparaty mikroskopowe
          • z niewielką pomocą nauczyciela nastawia ostrość mikroskopu
            i wyszukuje obserwowane elementy
          • charakteryzuje funkcje wskazywanych części mikroskopu optycznego w kolejności tworzenia się obrazu obiektu
          • wykonuje preparaty mikroskopowe, nastawia ostrość mikroskopu, rysuje obraz widziany pod mikroskopem
          • sprawnie posługuje się mikroskopem optycznym, samodzielnie wykonuje preparaty, rysuje dokładny obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem
          • wskazuje zalety mikroskopu elektronowego*
           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

          4. Hierarchiczna budowa organizmów

           

           

           

           

           

           
          • wskazuje   komórki jako podstawowej jednostki życia

           
          • wymienia elementy stopniowego komplikowania się organizmu roślinnego lub zwierzęcego
          • wymienia elementy stopniowego komplikowania się organizmu roślinnego i zwierzęcego
          • omawia  na  ilustracji stopniowe komplikowania się budowy organizmów  zwierzęcych i  roślinnych, zwracając uwagę na różnicę organizmu roślinnego i zwierzęcego
          • analizuje na  ilustracji stopniowe komplikowania się budowy organizmów  zwierzęcych i  roślinnych

           

          5. Budowa komórki zwierzęcej

           
          • wskazuje komórkę jako podstawową jednostkę życia
          • podaje przykłady organizmów jedno-

          i wielokomórkowych

          • obserwuje preparat nabłonka przygotowany przez nauczyciela

           
          • wyjaśnia, dlaczego komórkę nazywamy podstawową jednostką organizmu
          • wymienia organelle komórki zwierzęcej
          • z pomocą nauczyciela wykonuje preparat nabłonka

           
          • opisuje kształty komórek zwierzęcych
          • opisuje budowę komórki zwierzęcej na podstawie ilustracji
          • z niewielką pomocą nauczyciela wykonuje preparat nabłonka

           
          • rozpoznaje na ilustracji elementy budowy komórki zwierzęcej i omawia ich funkcje
          • wykonuje preparat nabłonka
          • rozpoznaje organelle komórki zwierzęcej i rysuje jej obraz mikroskopowy

           
          • z dowolnego materiału tworzy model komórki, zachowując cechy organelli
          • sprawnie posługuje się mikroskopem
          • samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem,

          z zaznaczeniem widocznych elementów komórki

          6. Komórka roślinna. Inne rodzaje komórek

           
          • na podstawie obserwacji preparatów, ilustracji
            i schematów wnioskuje
            o komórkowej budowie organizmów
          • wymienia elementy budowy komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej
            i grzybowej
          • obserwuje pod mikroskopem preparat moczarki kanadyjskiej przygotowany przez nauczyciela
          • pod opieką nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem
          • podaje przykłady komórki bezjądrowej i jądrowej
          • wymienia funkcje elementów komórki roślinnej, zwierzęcej, bakteryjnej i grzybowej
          • z pomocą nauczyciela wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej
          • obserwuje pod mikroskopem organelle wskazane przez nauczyciela

           
          • wyjaśnia, czym są komórki jądrowei bezjądrowe oraz podaje ich przykłady
          • samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej
          • odróżnia pod mikroskopem elementy budowy komórki
          • wyjaśnia rolę poszczególnych elementów komórki
          • z niewielką pomocą nauczyciela rysuje obraz obiektu obserwowanego pod mikroskopem

           
          • omawia elementy
            i funkcje budowy komórki
          • na podstawie ilustracji analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek, wskazuje cechy umożliwiające rozróżnienie komórek
          • samodzielnie wykonuje preparat moczarki kanadyjskiej, rozpoznaje elementy budowy komórki roślinnej i rysuje jej obraz mikroskopowy

           
          • analizuje różnice między poszczególnymi typami komórek
            i wykazuje ich związek
            z pełnionymi funkcjami
          • sprawnie posługuje się mikroskopem, samodzielnie wykonuje preparat nabłonka i rysuje dokładny obraz widziany pod mikroskopem

           
           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          II. Budowa i czynności życiowe organizmów

           

           

          7. Samożywność

           
          • wyjaśnia, czym jest odżywianie się
          • wyjaśnia, czym jest samożywność
          • podaje przykłady organizmów samożywnych

           
          • wskazuje fotosyntezę jako sposób
            odżywiania się
          • wskazuje substancje biorące udział w fotosyntezie

          i wymienia produkty fotosyntezy

          • z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność przebiegu fotosyntezy

           
          • wymienia czynnikiniezbędne do przeprowadzania fotosyntezy
          • wskazuje substraty

          i produkty fotosyntezy

          • omawia sposoby wykorzystania przez roślinę produktów fotosyntezy
          • z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy
          • wyjaśnia, na czym polega fotosynteza
          • omawia zależność przebiegu fotosyntezy od obecności wody, dwutlenkuwęgla
            i światła
          • schematycznie zapisuje i omawia przebieg fotosyntezy
          • na podstawie opisu przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla

          na intensywność fotosyntezy
          • analizuje przystosowanie roślin do przeprowadzania fotosyntezy
          • planuje i samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ dwutlenku węgla na intensywność fotosyntezy
          • na podstawie zdobytej wcześniej wiedzy wskazuje
            w różnych warzywach
            i owocach materiały zapasowe jako produkty fotosyntezy

          8. Cudzożywność

           
          • wyjaśnia, czym jest cudzożywność
          • podaje przykłady organizmów cudzożywnych
          • wymienia rodzaje cudzożywności

           
          • krótko opisuje różne sposoby odżywiania się zwierząt
          • wyjaśnia, w jaki sposób wskazany organizm cudzożywny pobiera pokarm

           
          • omawia wybrane sposoby cudzożywności
          • podaje przykłady organizmów należących
            do różnych gruporganizmów cudzożywnych

           
          • charakteryzuje rodzaje cudzożywności występujące u różnych grup organizmów
          • wykazuje przystosowania do pobierania pokarmów występujące u różnych grup organizmów cudzożywnych

           
          • wyjaśnia znaczenie organizmów odżywiających się martwą substancją organiczną
          • wyjaśnia, na czym polega cudzożywność roślin pasożytniczych
            i półpasożytniczych

          9. Sposoby oddychania organizmów

           
          • określa, czym jest oddychanie
          • wymienia sposoby oddychania
          • wskazuje drożdże jako organizmy przeprowadzające fermentację
          • wyróżnia oddychanie tlenowe i fermentację
          • wskazuje organizmy uzyskujące energię
            z oddychania tlenowego
            i fermentacji
          • wyjaśnia, że produktem fermentacji drożdży jest dwutlenek węgla
          • wskazuje mitochondrium jako miejsce, w którym zachodzi utlenianie
          • wyjaśnia znaczenie oddychania komórkowego
          • wskazuje różnice w miejscu przebiegu utleniania
            i fermentacji w komórce
          • wymienia narządy wymiany gazowej zwierząt lądowych i wodnych
          • omawia doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże
          • zapisuje schematycznie przebieg oddychania
          • określa warunki przebiegu oddychania i fermentacji
          • charakteryzuje wymianę gazową u roślin i zwierząt
          • z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże
          • porównuje zapis przebiegu oddychania tlenowego
            z zapisem przebiegu fermentacji
          • analizuje związek budowy narządów wymiany gazowej ze środowiskiem życia organizmów
          • samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykazujące wydzielanie dwutlenku węgla przez drożdże
           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          III. Wirusy, bakterie, protisty i grzyby

          10. Klasyfikacja organizmów

           
          • wymienia jednostki klasyfikacji biologicznej
          • wymienia nazwy królestw organizmów

           
          • wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka
          • podaje definicję gatunku
          • wymienia nazwy królestw i podaje przykłady organizmów należących do danego królestwa

           
          • wykazuje hierarchiczną strukturę jednostek klasyfikacji biologicznej
          • charakteryzuje wskazane królestwo
          • na podstawie ilustracji przyporządkowuje organizm do królestwa

           
          • porównuje wcześniejsze i współczesne zasady klasyfikacji organizmów
          • wyjaśnia zasady nadawania nazw gatunkom
          • przedstawia cechy organizmów,
            napodstawie których można je zaklasyfikować do danego królestwa
          • uzasadnia konieczność klasyfikacji organizmów
          • porównuje jednostki klasyfikacji zwierząt

          z jednostkami klasyfikacji roślin

          • z pomocą nauczyciela korzysta z różnych kluczy do oznaczania organizmów żyjących
            w najbliższej okolicy

          11. Wirusy

           
          • wyjaśnia krótko, dlaczego wirusy nie są organizmami
          • wymienia miejsca występowania wirusów
             
          • opisuje cechy budowy wirusów
          • wymienia cechy, którymi wirusy różnią sięod organizmów
          • podaje przykłady chorób wirusowych
          • wykazuje, dlaczego wirusy nie są organizmami
          • omawia wybrane choroby wirusowe

           
          • wskazuje drogi wnikania wirusów do organizmu
          • omawia wdrażanie zasad profilaktyki chorób wirusowych

           
          • wyszukuje informacji w materiałach edukacji zdrowotnej o zasadach  profilaktyki chorób wywoływanych przez wirusy(grypa, różyczka, świnka, odra, AIDS)

           

           

          12. Bakterie
          • wskazuje  miejsca występowania  bakterii
          • wymienia czynności życiowe

           
          • opisuje cechy budowy  bakterii
          • wymienia przykłady bakterii

           
          • omawia wybrane czynności życiowe bakterii
          • wyjaśnia znaczenie  bakterii w  przyrodzie i dla człowieka

           
          • omawia wpływ bakterii na organizm człowieka
          • wskazuje drogi wnikania bakterii do organizmu
          • prezentuje wszystkie czynności życiowe bakterii
          • ocenia znaczenie  bakterii
            w przyrodzie i dla człowieka
          • omawia choroby
             bakteryjne,
          •  wskazuje drogi ich przenoszenia
          • przedstawia zasady zapobiegania tym chorobom
          • ocenia znaczenie  bakterii
            w przyrodzie i dla człowieka

           
           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

          III. Wirusy, bakterie i grzyby

          13. Budowa

          i różnorodność grzybów. Porosty

           
          • wymienia środowiska życia grzybów i porostów
          • podaje przykłady grzybów i porostów
          • na podstawie okazu naturalnego lub ilustracji opisuje budowę grzybów
          • wymienia sposoby rozmnażania się grzybów
          • rozpoznaje porosty wśród innych organizmów
          • wymienia cechy pozwalające zaklasyfikować organizmdo grzybów
          • omawia wskazaną czynność życiową grzybów
          • podaje przykłady znaczenia grzybów w przyrodzie i dla człowieka

           
          • wykazuje znaczenie grzybów w przyrodzie i dla człowieka
          • analizuje różnorodność budowy grzybów
          • wyjaśnia sposoby oddychania i odżywiania się grzybów
          • wykazuje, że porosty są zbudowane z grzybni i glonu
          • określa znaczenie poszczególnych komponentów w budowie plechy porostu
          • rozpoznaje różne formy morfologiczne porostów i podaje ich nazwy
          • opisuje czynności życiowe grzybów – odżywianie, oddychanie i rozmnażanie się

           
          • analizuje znaczenie grzybów w przyrodzie
            i dla człowieka
          • proponuje sposób
            badania czystości powietrza na podstawie informacji o wrażliwości porostów
            na zanieczyszczenia
          • wyjaśnia, dlaczego porosty określa się mianem organizmów pionierskich

           

          15. Korzeń – organ podziemny rośliny

           
          • wymienia podstawowe funkcje korzenia
          • rozpoznaje systemy korzeniowe

           
          • omawia budowę zewnętrzną korzenia
          • wskazuje  poszczególne strefy
          • wykazuje związek korzenia

          z adaptacją do środowiska zajmowanego przez roślinę

          • opisuje przyrost korzenia
            na długość
          • wykazuje przystosowania korzenia do  pobierania wody przez roślin
          • omawia teoretycznie doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia w górę rośliny

           
          • projektuje doświadczenie świadczące o przewodzeniu wody z korzenia w górę rośliny
           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

          IV. Tkanki i organy roślinne

          16. Pęd. Budowa

          i funkcje łodygi

           
          • wymienia nazwy elementów budowy zewnętrznej łodygi
          • wymienia funkcje łodygi

           
          • wyjaśnia różnicę między pędem a łodygą
          • wskazuje części pędu roślin zielnych

           
          • omawia funkcje poszczególnych elementów pędu

           
          • na żywym okazie
            lub ilustracji wskazuje
            i omawia części łodygi
          • omawia budowę  zewnętrzną łodygi różnych form morfologicznych  (roślin zielnych, krzewów, drzew)
          • na żywych  okazach  
            lub ilustracji wykazuje podobieństwa i różnice   przystosowania łodygi różnych form morfologicznych (roślin zielnych, krzewów, drzew) do pełnionych funkcji

           

          17. Liść – wytwórnia pokarmu

           
          • rozpoznaje elementy budowy liścia

           
          • wymienia funkcje liści

           
          • rozpoznaje liście pojedyncze i liście złożone
          • wykazuje związek budowy z funkcjami  liści

           
          • na materiale zielnikowym

                 lub  ilustracji wykazuje

                różnorodność  budowy liści

          V. Różnorodność i jedność roślin

          18. Mchy

           

           
          • na podstawie ilustracji
            lub żywych okazów rozpoznaje mchy wśród innych roślin
          • wymienia miejsca występowania mchów
          • wskazuje nazwy elementów budowy mchów
          • z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

           
          • na podstawie ilustracji
            lub żywych okazów rozpoznaje elementy budowy mchów

          i wyjaśnia ich funkcje

          • z niewielką pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy
          • wyjaśnia, dlaczego mchy uważane są za najprostsze rośliny lądowe
          • przeprowadza według opisu doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy
          • samodzielnie planuje
            i przeprowadza

          doświadczenie wykazujące zdolność wchłaniania wody przez mchy

           

          19. Paprociowe

           
          • na podstawie ilustracji
            lub żywych okazów rozpoznaje paprocie  wśród innych roślin

           
          • podaje nazwy organów paproci
          • wymienia miejsca występowania paprociowych

           

           
          • wyjaśnia rolę poszczególnych organów paproci
          • rozpoznaje na ilustracji w podręczniku jedną paproć

           
          • wyjaśnia znaczenie paprociowych  w przyrodzie i dla człowieka
          • rozpoznaje na ilustracji w podręczniku dwie paprocie

           

           
          • wykazuje na podstawie ilustracji lub żywych okazów różnorodność paprociowych
          • rozpoznaje na ilustracji w podręczniku trzy paprocie

           
           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

          V. Różnorodność roślin

          20. Nagonasienne

           
          • wymienia miejsca występowania roślin nagonasiennych
          • rozpoznaje na podstawie ilustracji lub żywych okazów rośliny nagonasienne wśród innych roślin
          • wyjaśnia funkcje kwiatów i nasion
          • omawia budowę rośliny nagonasiennej
            na przykładzie sosny

           
          • wymienia przystosowania roślin nagonasiennych

          do warunków życia

           
          • wykazuje przystosowania roślin nagonasiennych

          do środowiska

          • omawia znaczenie roślin nagonasiennych
            w przyrodzie i dla człowieka

           
          • rozpoznaje rodzime gatunki roślin nagonasiennych
          • określa, z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka

          21. Okrytonasienne

           
          • wymienia miejsca występowania roślin okrytonasiennych
          • na podstawie ilustracji lub żywych okazów rozpoznaje rośliny okrytonasienne wśród innych roślin

           
          • na podstawie ilustracji, żywego lub zielnikowego okazu roślinnego wykazuje różnorodność form roślin okrytonasiennych
          • podaje nazwy elementów budowy kwiatu
          • na ilustracji lub żywym okazie rozpoznaje organy roślinne i wymienia ich funkcje

           
          • rozpoznaje formy roślin okrytonasiennych
          • odróżnia kwiat od kwiatostanu
             

             

          • omawia funkcje poszczególnych elementów kwiatu
          • wyjaśnia, dlaczego kwiatostany ułatwiają zapylanie

           
          • wyjaśnia rolę elementów kwiatu w rozmnażaniu roślin
          • wykazuje związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania

           

          22. Owoc. Rozprzestrzenianie się roślin okrytonasiennych
          • wymienia rodzaje owoców
          • przedstawia sposoby rozprzestrzeniania się owoców

           
          • na podstawie ilustracji
            lub żywych okazów omawia budowę owoców
          • wymienia rodzaje owoców

           
          • wykazuje zmiany zachodzące w kwiecie po zapyleniu
          • określa rolę owocni

          w klasyfikacji owoców
          • wykazuje adaptacje budowy owoców
            do sposobów ich rozprzestrzeniania się
          • wyjaśnia wpływ różnych czynników na kiełkowanie nasion
          • planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wody na kiełkowanie nasion

          23. Znaczenie

          i przegląd roślin okrytonasiennych

           
          • wymienia znaczenie roślin okrytonasiennych
            w przyrodzie
          • z pomocą nauczyciela klasyfikuje nieznaną roślinę do odpowiedniej grupy
          • podaje przykłady znaczenia roślin okrytonasiennych

          dla człowieka

          • z niewielką pomocą nauczyciela klasyfikuje nieznaną roślinę do odpowiedniej grupy
          • ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych

          w przyrodzie

          • klasyfikuje nieznaną roślinę do odpowiedniej grupy

           
          • ocenia znaczenie roślin okrytonasiennych

          dla człowieka

          • przy pomocy nauczyciela korzysta z prostego klucza lub aplikacji mobilnej
            do oznaczania organizmów żyjących w najbliższej okolicy
          • sprawnie korzysta z prostego klucza lub aplikacji mobilnej do oznaczania organizmów żyjących w najbliższej okolicy
          •  wykazuje na dowolnych przykładach różnorodność roślin okrytonasiennych
            i ich znaczenie

           

          * Zagadnienia spoza podstawy programowej oznaczono kursywą.  

           

          Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej
          oparte na Programie nauczania biologii „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

          Dział

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

           

          1. Różnorodność  i jedność świata zwierząt

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

          I. Świat zwierząt

           

          1. W królestwie zwierząt

           

          Uczeń:

          —wymienia wspólne cechy zwierząt

          —wyjaśnia, czym różnią się zwierzęta kręgowe od bezkręgowych

           

          Uczeń:

          —przedstawia poziomy organizacji ciała zwierząt

          —podaje przykłady zwierząt kręgowych i bezkręgowych

           

          Uczeń:

          —definiuje pojęcia komórka, tkanka, narząd, układ narządów, organizm

          —na podstawie podręcznika przyporządkowuje podane zwierzę do odpowiedniej grupy systematycznej

           

          Uczeń:

          —charakteryzuje bezkręgowce i kręgowce

          —charakteryzuje pokrycie ciała bezkręgowców i kręgowców

          —podaje przykłady szkieletów bezkręgowców

           

          Uczeń:

          —prezentuje stopniowo komplikującą się budowę ciała zwierząt

          —na podstawie opisu przyporządkowuje zwierzę do odpowiedniej grupy systematycznej

           

          2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa

           

          —wyjaśnia, czym jest tkanka

          —wymienia podstawowe rodzaje tkanek zwierzęcych

          —przy pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rysuje obrazy widziane pod mikroskopem

           

          —wymienia najważniejsze funkcje wskazanej tkanki zwierzęcej

          —opisuje budowę wskazanej tkanki

          —przy niewielkiej pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rysuje obrazy widziane pod mikroskopem

           

          —określa miejsca występowania w organizmie omawianych tkanek

          —samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i przy pomocy nauczyciela rysuje obrazy widziane pod mikroskopem

           

          —charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych

          —rozpoznaje na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych

          —omawia budowę i sposób funkcjonowania tkanki mięśniowej

          —samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rysuje obrazy widziane pod mikroskopem

           

          —na podstawie ilustracji analizuje budowę tkanek zwierzęcych

          —wykazuje związek istniejący między budową tkanek zwierzęcych a pełnionymi przez nie funkcjami

          —samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych

          —wykonuje z dowolnego materiału model wybranej tkanki zwierzęcej

           

          3. Tkanka łączna

           

          —wymienia rodzaje tkanki łącznej

          —wymienia składniki krwi

          —przy pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rozpoznaje elementy tkanki widziane pod mikroskopem

           

          —wskazuje rozmieszczenie omawianych tkanek w organizmie

          —opisuje składniki krwi

          —przy niewielkiej pomocy nauczyciela przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i rozpoznaje elementy tkanki widziane pod mikroskopem

           

          —wskazuje zróżnicowanie w budowie tkanki łącznej

          —omawia funkcje składników krwi

          —samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i przy niewielkiej pomocy nauczyciela rozpoznaje charakterystyczne elementy obserwowanej tkanki

           

          —omawia właściwości i funkcje tkanki kostnej, chrzęstnej i tłuszczowej

          —charakteryzuje rolę poszczególnych składników morfotycznych krwi

          —samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i na podstawie ilustracji rozpoznaje charakterystyczne elementy obserwowanej tkanki

           

          —wykazuje związek istniejący między budową elementów krwi a pełnionymi przez nie funkcjami

          —samodzielnie przeprowadza obserwację mikroskopową tkanek zwierzęcych i na podstawie ilustracji rozpoznaje oraz opisuje elementy tkanki widziane pod mikroskopem

           

          4. Płazińce – zwierzęta, które mają płaskie ciało

           

          —wskazuje miejsce występowania płazińców

          —rozpoznaje na ilustracji tasiemca

           

          —wskazuje na ilustracji elementy budowy tasiemca

          —wskazuje drogi inwazji tasiemca do organizmu

          —opisuje  na podstawie  schematu cyklu rozwojowego tasiemca żywiciela pośredniego

           

          —omawia przystosowanie tasiemca do pasożytniczego trybu życia

          —wyjaśnia znaczenie płazińców

          —wskazuje  rolę żywiciela pośredniego i ostatecznego w cyklu rozwojowym tasiemca

           

          —charakteryzuje wskazane czynności życiowe płazińców

          —omawia sposoby zapobiegania zarażeniu się tasiemcem

           

          —analizuje możliwości zakażenia się chorobami wywoływanymi przez płazińce

          —ocenia znaczenie płazińców w przyrodzie i dla człowieka

           

          5. Nicienie – zwierzęta, które mają nitkowate ciało

           

          —wskazuje środowisko życia nicieni

          —rozpoznaje na ilustracji nicienie wśród innych zwierząt

           

          —wskazuje charakterystyczne cechy nicieni

          —omawia budowę zewnętrzną nicieni

          —wymienia choroby wywołane przez nicienie

           

          —wskazuje drogi inwazji nicieni do organizmu

          —wyjaśnia, na czym polega „choroba brudnych rąk”

           

          —charakteryzuje objawy chorób wywołanych przez nicienie

          —omawia znaczenie profilaktyki

           

          —analizuje możliwości zakażenia się chorobami wywoływanymi przez nicienie

          —przygotowuje prezentację np. PowerPoint) na temat chorób wywoływanych przez nicienie

          —charakteryzuje znaczenie nicieni w przyrodzie i dla człowieka

           

          6. Pierścienice (skąposzczety i pijawki) – zwierzęta, które mają segmentowane ciało

          —rozpoznaje pierścienice wśród innych zwierząt

          —wskazuje środowisko życia pierścienic

           

          —wymienia cechy charakterystyczne budowy zewnętrznej pierścienic

          —wyjaśnia znaczenie szczecinek

           

          —omawia środowisko i tryb życia pijawki

          —na żywym okazie dżdżownicy lub na ilustracji wskazuje siodełko i wyjaśnia jego rolę

           

          —wskazuje przystosowania pijawki do pasożytniczego trybu życia

          —charakteryzuje wskazane czynności życiowe pierścienic

           

          —zakłada hodowlę dżdżownic, wskazując, jak zwierzęta te przyczyniają się do poprawy struktury gleby

          —ocenia znaczenie pierścienic w przyrodzie i dla człowieka

           

          1. Stawonogi (skorupiaki, owady i pajęczaki)

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

          III. Stawonogi

          i mięczaki

           

          7. Stawonogi            ( skorupiaki, owady, pajęczaki)

           

          —rozpoznaje stawonogi wśród innych zwierząt

          —wymienia skorupiaki, owady i pajęczaki jako zwierzęta należące do stawonogów

          —wymienia główne części ciała poszczególnych grup stawonogów

          —wymienia miejsca bytowania stawonogów

          —rozróżnia wśród stawonogów skorupiaki, owady i pajęczaki

           

          —wykazuje różnorodność miejsc bytowania stawonogów

          —przedstawia kryteria podziału stawonogów na skorupiaki, owady i pajęczaki

          —opisuje funkcje odnóży stawonogów

           

          —charakteryzuje wskazane czynności życiowe stawonogów

          —omawia cechy umożliwiające rozpoznanie skorupiaków, owadów i pajęczaków

          —wymienia cechy adaptacyjne wskazanej grupy stawonogów

          —wyjaśnia, czym jest oko złożone

           

          —przedstawia różnorodność budowy ciała stawonogów oraz ich trybu życia, wykazując jednocześnie ich cechy wspólne

          —analizuje cechy adaptacyjne stawonogów, umożliwiające im opanowanie różnych środowisk

          9. Skorupiaki – stawonogi, które mają twardy pancerz

           

          —wymienia główne części ciała skorupiaków

          —rozpoznaje skorupiaki wśród innych stawonogów

           

           

          — wskazuje środowiska występowania skorupiaków

          —opisuje budowę zewnętrzną skorupiaków

           

           

          —nazywa poszczególne części ciała u raka stawowego

          —omawia wskazane czynności życiowe

           

          —wykazuje związek między budową skorupiaków a środowiskiem ich życia

          —wynienia znaczenie skorupiaków w przyrodzie

          —charakteryzuje znaczenie skorupiaków w przyrodzie i dla człowieka

           

          10. Owady – stawonogi zdolne do lotu

           

          —wymienia elementy budowy zewnętrznej owadów

          —wylicza środowiska życia owadów

          —rozpoznaje owady wśród innych stawonogów

           

          —wskazuje charakterystyczne cechy budowy wybranych gatunków owadów

          —na wybranych przykładach omawia znaczenie owadów dla człowieka

           

          —na kilku przykładach omawia różnice w budowie owadów oraz ich przystosowania do życia w różnych środowiskach

          —na wybranych przykładach omawia znaczenie owadów dla człowieka

          —wykazuje związek istniejący między budową odnóży owadów a środowiskiem ich życia

          —na wybranych przykładach omawia znaczenie owadów w przyrodzie i dla człowieka

          —analizuje budowę narządów gębowych owadów i wykazuje jej związek z pobieranym pokarmem

           

          11. Pajęczaki – stawonogi, które mają cztery pary odnóży

           

          —wymienia środowiska występowania pajęczaków

          —rozpoznaje pajęczaki wśród innych stawonogów

           

          —wskazuje charakterystyczne cechy budowy zewnętrznej pajęczaków

          —omawia sposób odżywiania się pajęczaków

           

          —na podstawie cech budowy zewnętrznej pajęczaków przyporządkowuje konkretne okazy do odpowiednich gatunków przedstawionych w podręczniku

          —na podstawie obserwacji żywych okazów lub filmu edukacyjnego omawia czynności życiowe pajęczaków

          —omawia sposoby odżywiania się pajęczaków na przykładzie wybranych przedstawicieli

          —charakteryzuje odnóża pajęczaków

           

          —ocenia znaczenie pajęczaków w przyrodzie i dla człowieka

          —analizuje elementy budowy zewnętrznej pajęczaków i wykazuje ich przystosowania do środowiska życia

           

          12. Mięczaki – zwierzęta, które mają muszlę

           

          —wymienia miejsca występowania mięczaków

          —wskazuje na ilustracji elementy budowy ślimaka

           

          —omawia budowę zewnętrzną mięczaków

          —wskazuje na ilustracjach elementy budowy mięczaków

           

          —na podstawie obserwacji żywych okazów lub filmu  omawia czynności życiowe mięczaków

           

          —wykazuje różnice w budowie ślimaków, małży i głowonogów

          —omawia znaczenie mięczaków w przyrodzie i dla człowieka

          —rozpoznaje na ilustracji gatunki ślimaków

          —konstruuje tabelę, w której porównuje trzy grupy mięczaków

           

           

           

           

          IV.Kręgowce zmiennocieplne

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

          IV. Kręgowce zmiennocieplne

           

          13. Ryby – kręgowce środowisk wodnych

           

          —wskazuje wodę jako środowisko życia ryb

          —rozpoznaje ryby wśród innych zwierząt kręgowych

           

          —na podstawie ilustracji omawia budowę zewnętrzną ryb

          —przyporządkowuje wskazany organizm do ryb na podstawie znajomości ich cech charakterystycznych

           

          —na podstawie obserwacji żywych okazów lub filmu  omawia czynności życiowe ryb

          —nazywa płetwy  i wskazuje ich położenie

          —opisuje proces wymiany gazowej u ryb

          —wyjaśnia, na czym polega zmiennocieplność ryb

          —omawia sposób rozmnażania ryb, wyjaśniając, czym jest tarło

           

          —omawia przystosowania ryb w budowie zewnętrznej i czynnościach życiowych do życia w wodzie

           

          14. Przegląd i znaczenie ryb

           

          —wymienia kilka gatunków ryb przedstawionych w podręczniku

          —nazywa  rybę  wskazywaną przez nauczyciela

           

          —podaje przykłady zdobywania pokarmu przez ryby

          — podaje nazwę ryby dwuśrodowiskowej

           

          —kilkoma przykładami ilustruje strategie zdobywania pokarmu przez ryby

          —wymienia kilka nazw gatunkowych ryb żyjących w Bałtyku

          —omawia znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka

          —wskazuje zagrożenia i konieczność ochrony ryb

           

          —wykazuje związek istniejący między budową ryb a miejscem ich bytowania

           

          15. Płazy – bezoogonowe i ogoniaste. kręgowce środowisk wodno­-lądowych

           

          —wskazuje środowisko życia płazów

          —wymienia części ciała płazów

           

          —na podstawie ilustracji omawia budowę zewnętrzną płaza

          —wymienia stadia rozwojowe żaby

           

          —charakteryzuje przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie

          —omawia wybrane czynności życiowe płazów

           

          —omawia cykl rozwojowy żaby i wykazuje jego związek z życiem w wodzie i na lądzie

          —rozpoznaje przedstawicieli płazów wśród innych zwierząt, wskazując na ich charakterystyczne cechy

          —wyjaśnia, w jaki sposób przebiega wymiana gazowa u płazów, wykazując związek z ich życiem w dwóch środowiskach

          —wykazuje związek istniejący między trybem życia płazów a ich zmiennocieplnością

           

          16. Przegląd i znaczenie płazów

           

          —wskazuje  na ilustracji płazy ogoniaste, beznogie i bezogonowe

           

          —podaje przykłady płazów żyjących w Polsce

          —wymienia główne zagrożenia dla płazów

           

          —rozpoznaje na ilustracji przykłady  płazów  ogoniastych , bezogonowych  i beznogich

          —omawia główne zagrożenia dla płazów

           

          —charakteryzuje płazy ogoniaste, bezogonowe i beznogie

          —wskazuje sposoby ochrony płazów

           

          —ocenia znaczenie płazów w przyrodzie i dla człowieka

          —wykonuje portfolio lub prezentację multimedialną na temat płazów żyjących w Polsce

           

          17. Gady – kręgowce, które opanowały ląd

           

          — wymienia środowiska życia gadów

          —omawia budowę zewnętrzną gadów

           

          —wyjaśnia związek istniejący między występowaniem gadów a ich zmiennocieplnością

          —rozpoznaje gady wśród innych zwierząt

           

          —opisuje przystosowania gadów do życia na lądzie

          —omawia tryb życia gadów

           

          —charakteryzuje rozmnażanie i rozwój gadów

          —analizuje przebieg wymiany gazowej u gadów

           

          —analizuje pokrycie ciała gadów w kontekście ochrony przed utratą wody

          —wykazuje związek między sposobem rozmnażania gadów a środowiskiem ich życia

           

          18. Przegląd i znaczenie gadów

           

          —wskazuje na ilustracji jaszczurki, krokodyle, węże i żółwie

           

          —określa środowiska życia gadów

          —podaje przyczyny zmniejszania się populacji gadów

           

          —omawia sposoby zdobywania pokarmu przez gady

          —wskazuje sposoby ochrony gadów

           

          —charakteryzuje gady występujące w Polsce

          —wyjaśnia przyczyny wymierania gadów i podaje sposoby zapobiegania zmniejszaniu się ich populacji

           

          —ocenia znaczenie gadów w przyrodzie i dla człowieka

          —prezentację (np. PowerPoint) na temat gadów żyjących w Polsce

           

           

           

          1. Kręgowce  stałocieplne

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

           

          V. Kręgowce stałocieplne

          19. Ptaki – kręgowce zdolne do lotu

           

          —wymienia różnorodne siedliska występowania ptaków

          —na żywym okazie lub na ilustracji wskazuje cechy budowy ptaków

          —rozpoznaje ptaki wśród innych zwierząt, wskazując ich charakterystyczne cechy

           

          —rozpoznaje rodzaje piór

          —wymienia elementy budowy jaja

          —wskazuje ptaki jako zwierzęta stałocieplne

           

          —omawia przystosowania ptaków do lotu

          —omawia budowę piór

          —wyjaśnia proces rozmnażania i rozwój ptaków

          —wykazuje rolę piór w utrzymaniu stałocieplności

           

           

          —analizuje budowę piór ptaków w związku z pełnioną przez nie funkcją

          —wykazuje związek istniejący między wymianą gazową a umiejętnością latania ptaków

          —wyjaśnia proces rozmnażania i rozwoju ptaków

           

          —wykazuje związek istniejący między przebiegiem wymiany gazowej a przystosowaniem ptaków do lotu

          — rozpoznaje na ilustracji lub podczas obserwacji w terenie rozpoznaje gatunki ptaków zamieszkujących najbliższą okolicę

           

          20. Przegląd

          i znaczenie ptaków

           

          —wymienia  przykłady ptaków żyjących w różnych środowiskach

           

          —ocenia  pozytywne znaczenie ptaków w przyrodzie

           

          —omawia znaczenie ptaków w przyrodzie i dla człowieka

          —wskazuje zagrożenia dla ptaków

           

          —wykazuje związek istniejący między wielkością i kształtem dziobów ptaków a rodzajem spożywanego przez nie pokarmu

          —omawia sposoby ochrony ptaków

           

          —wykazuje związek między stałocieplnością ptaków a środowiskiem i trybem ich życia

          —korzysta z aplikacji  do oznaczania popularnych gatunków ptaków

           

          21. Ssaki łożyskowe kręgowce, które karmią młode mlekiem

           

          —wskazuje środowiska występowania ssaków

          —na podstawie ilustracji omawia budowę zewnętrzną ssaków

           

          —wykazuje zróżnicowanie siedlisk zajmowanych przez ssaki

          —określa ssaki jako zwierzęta stałocieplne

          —wymienia wytwory skóry ssaków

           

          —na ilustracji lub na żywym obiekcie wskazuje cechy charakterystyczne

          i wspólne dla ssaków

          —wyjaśnia, że budowa skóry ssaków ma związek z utrzymywaniem przez nie stałocieplności

          —omawia proces rozmnażania i rozwój ssaków

           

          —opisuje przystosowania ssaków do różnych środowisk życia

          —charakteryzuje opiekę nad potomstwem u ssaków

          —identyfikuje wytwory skóry ssaków

           

          —analizuje związek zachodzący między wymianą gazową ssaków a zróżnicowanymi środowiskami ich występowania i ich życiową aktywnością

          —analizuje funkcje skóry w aspekcie różnorodności siedlisk zajmowanych przez ssaki

           

          22. Przegląd

          i znaczenie ssaków

           

          —wymienia przystosowania ssaków do zróżnicowanych środowisk ich bytowania

           

          —wykazuje zależność między budową morfologiczną ssaków a zajmowanym przez nie siedliskiem

          —nazywa wskazane zęby ssaków

           

          —rozpoznaje zęby ssaków i wyjaśnia ich funkcje

          —wyjaśnia znaczenie ssaków dla przyrody

           

          —omawia znaczenie ssaków dla człowieka

          —wymienia zagrożenia dla ssaków

           

          —analizuje zagrożenia ssaków i wskazuje sposoby ich ochrony

          —wykazuje przynależność człowieka do ssaków

           

           

           

           

          Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 7 szkoły podstawowej
          oparte na Programie nauczania biologii „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej

           

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          I. Organizm człowieka. Skóra – powłoka organizmu

          1. Organizm człowieka jako funkcjonalna całość
          • wskazuje komórkę jako podstawowy element budowy ciała człowieka
          • wyjaśnia, czym jest tkanka
          • wyjaśnia, czym jest narząd
          • wymienia układy narządów człowieka

           
          • wymienia rodzaje tkanek zwierzęcych
          • określa najważniejsze funkcje poszczególnych tkanek zwierzęcych
          • opisuje podstawowe funkcje poszczególnych układów narządów
          • charakteryzuje budowę poszczególnych tkanek zwierzęcych
          • wyjaśnia funkcje poszczególnych układów narządów
          • wskazuje rozmieszczenie przykładowych tkanek zwierzęcych w organizmie

           
          • przyporządkowuje tkanki narządom i układom narządów
          • analizuje hierarchiczną budowę organizmu człowieka
          • rozpoznaje pod mikroskopem lub na ilustracji rodzaje tkanek zwierzęcych

           
          • analizuje związek między budową a funkcją poszczególnych tkanek zwierzęcych
          • wykazuje zależność między poszczególnymi układami narządów

           

          2. Budowa i funkcje skóry
          • wymienia warstwy skóry
          • przedstawia podstawowe funkcje skóry
          • wymienia wytwory naskórka
          • z pomocą nauczyciela omawia wykonane doświadczenie, wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu
          • omawia funkcje skóry i warstwy podskórnej
          • rozpoznaje warstwy skóry na ilustracji lub schemacie
          • samodzielnie omawia wykonane doświadczenie, wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu
          • wykazuje na konkretnych przykładach związek między budową a funkcjami skóry
          • z pomocą nauczyciela wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu
          • na podstawie opisu wykonuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu
          • opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka

           
          • wyszukuje odpowiednie informacje i planuje doświadczenie wykazujące, że skóra jest narządem zmysłu
           

           

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          I. Organizm człowieka. Skóra – powłoka ciała.

          3. Higiena i choroby skóry
          • wymienia choroby skóry
          • podaje przykłady dolegliwości skóry
          • omawia zasady pielęgnacji skóry młodzieńczej
          • wskazuje konieczność dbania o dobry stan skóry
          • wymienia przyczyny grzybic skóry
          • wskazuje metody zapobiegania grzybicom skóry
          • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń i odmrożeń skóry
          • omawia objawy dolegliwości skóry
          • wyjaśnia zależność między ekspozycją skóry na silne nasłonecznienie a rozwojem czerniaka
          • uzasadnia konieczność konsultacji lekarskiej w przypadku pojawienia się zmian na skórze
          • ocenia wpływ promieni słonecznych na skórę
          • wyszukuje informacji o środkach kosmetycznych z filtrem UV przeznaczonych dla młodzieży
          • demonstruje zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry
          • przygotowuje pytania i przeprowadza wywiad z lekarzem lub pielęgniarką na temat chorób skóry oraz profilaktyki czerniaka i grzybicy
          • wyszukuje w różnych źródłach informacje do projektu edukacyjnego na temat chorób, profilaktyki i pielęgnacji skóry młodzieńczej

           

          II. Aparat ruchu.

          4. Aparat ruchu. Budowa szkieletu
          • podaje nazwy wskazanych elementów budowy szkieletu
          • wymienia część bierną i czynną
          • wskazuje części bierną i czynną aparatu ruchu
          • omawia na schemacie, rysunku i modelu szkielet osiowy oraz szkielet obręczy i kończyn
          • wyjaśnia sposób działania części bierneji czynnej aparatu ruchu
          • wskazuje na związek budowy kości z ich funkcją w organizmie

           
          • wyjaśnia związek budowy kości z ich funkcją w organizmie
          • rozpoznaje różne kształty kości
          • klasyfikuje podane kości pod względem kształtów
          • na przykładzie własnego organizmu wykazuje związek budowy kości z ich funkcją

          5. Budowa kości
          • wymienia elementy budowy kości
          • wymienia nazwy kształtów kości
          • podaje funkcje elementów budowy kości
          • rozpoznaje wśród kości podane przez nauczyciela kształty
          • wskazuje zmiany zachodzące w obrębie kości człowieka wraz z wiekiem
          • wymienia typy tkanki kostnej

           
          • wyjaśnia związek pomiędzy budową kości a funkcją
          • opisuje zmiany zachodzące w obrębie szkieletu człowieka wraz z wiekiem

           
          • charakteryzuje oba typy szpiku kostnego
          • udowadnia  wytrzymałość kości na złamanie
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          II. Układ ruchu

          6. Budowa i rola szkieletu osiowego
          • wymienia elementy szkieletu osiowego
          • wymienia elementy budujące klatkę piersiową
          • nazywa odcinki kręgosłupa
          • wskazuje na modelu lub ilustracji mózgoczaszkę i trzewioczaszkę
          • wymienia narządy chronione przez klatkę piersiową
          • wskazuje na schemacie, rysunku i modelu elementy szkieletu osiowego
          • wymienia kości poszczególnych elementów  szkieletu osiowego
          • charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego
          • wyjaśnia związek budowy czaszki z pełnionymi przez nią funkcjami
          • omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej
          • porównuje budowę poszczególnych odcinków kręgosłupa
          • rozpoznaje elementy budowy mózgoczaszki i trzewioczaszki
          • analizuje związek budowy poszczególnych kręgów kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją
          • wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną przez nie funkcją

           

          7. Szkielet kończyn

          • wymienia elementy budowy szkieletu kończyn oraz ich obręczy
          • wymienia rodzaje połączeń kości
          • rozpoznaje rodzaje stawów

           
          • wskazuje na modelu lub schemacie kości kończyny górnej i kończyny dolnej
          • opisuje budowę stawu
          • odróżnia staw zawiasowy od stawu kulistego
          • wymienia kości tworzące obręcze: barkową i miedniczną
          • porównuje budowę kończyny górnej i dolnej
          • charakteryzuje połączenia kości

           
          • wykazuje związek budowy szkieletu kończyn z funkcjami kończyn: górnej i dolnej
          • wyjaśnia związek budowy stawu z zakresem ruchu kończyny
          • charakteryzuje funkcje kończyn: górnej i dolnej oraz wykazuje ich związek z funkcjonowaniem człowieka w środowisku

          8. Budowa i rola mięśni
          • wymienia rodzaje tkanki mięśniowej
          • wskazuje położenie w organizmie człowieka tkanek: mięśniowej gładkiej i mięśniowej poprzecznie prążkowanej szkieletowej
          • określa funkcje wskazanych mięśni szkieletowych
          • opisuje cechy tkanki mięśniowej
          • z pomocą nauczyciela wskazuje na ilustracji najważniejsze mięśnie szkieletowe
          • rozpoznaje mięśnie szkieletowe wskazane na ilustracji
          • opisuje czynności mięśni wskazanych na schemacie
          • omawia warunki prawidłowej pracy mięśni

           
          • określa warunki prawidłowej pracy mięśni
          • charakteryzuje budowę i funkcje mięśni gładkich i poprzecznie prążkowanych
          • wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni

           
          • na przykładzie własnego organizmu analizuje współdziałanie mięśni, ścięgien, kości i stawów w wykonywaniu ruchów

           

           

          9. Higiena i choroby układu ruchu
          • wymienia naturalne krzywizny kręgosłupa
          • opisuje przyczyny powstawania wad postawy
          • wymienia choroby aparatu ruchu

           
          • rozpoznaje przedstawione na ilustracji wady postawy
          • opisuje urazy mechaniczne kończyn
          • omawia zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów mechanicznych kończyn
          • omawia przyczyny chorób aparatu ruchu

           
          • rozpoznaje naturalne krzywizny kręgosłupa
          • wyjaśnia przyczyny powstawania wad postawy
          • charakteryzuje zmiany zachodzące wraz z wiekiem w układzie kostnym
          • określa czynniki wpływające na prawidłowy rozwój muskulatury ciała

           
          • planuje i demonstruje czynności udzielania pierwszej pomocy w przypadku urazów mechanicznych kończyn
          • przewiduje skutki przyjmowania nieprawidłowej postawy ciała
          •  prezentuje prawidłową postawę siedzenia zapobiegającą  deformacjom kręgosłupa

           

          • uzasadnia konieczność regularnych ćwiczeń gimnastycznych dla prawidłowego funkcjonowania aparatu ruchu
           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          III. Układ pokarmowy

          10. Pokarm – budulec i źródło energii
          • wymienia podstawowe składniki odżywcze
          • nazywa produkty spożywcze zawierające białko
          • podaje przykłady pokarmów, które są źródłem cukrów
          • wymienia pokarmy zawierające tłuszcze

           
          • klasyfikuje składniki odżywcze na budulcowe i energetyczne
          • wskazuje pokarmy zawierające te składniki
          • wskazuje rolę tłuszczów w organizmie

           
          • wyjaśnia znaczenie składników odżywczych dla organizmu
          • określa znaczenie błonnika w prawidłowym funkcjonowaniu układu pokarmowego
          • uzasadnia konieczność systematycznego spożywania owoców

          i warzyw

           
          • ilustruje na przykładach źródła składników odżywczych i wyjaśnia ich znaczenie dla organizmu
          • wyjaśnia związek między spożywaniem produktów białkowych a prawidłowym wzrostem ciała

           
          • analizuje zależność między rodzajami spożywanych pokarmów a funkcjonowaniem organizmu
          • wyszukuje informacje dotyczące roli błonnika w prawidłowym

          funkcjonowaniu przewodu pokarmowego

           

          11. Witaminy, sole mineralne, woda
          • wymienia przykłady witamin rozpuszczalnych w wodzie i w tłuszczach
          • wskazuje wodę jako ważny składnik organizmu
          • wymienia wszystkie  witaminy rozpuszczalne w wodzie i w tłuszczach
          • omawia znaczenie makroelementów i mikroelementów w organizmie człowieka

           
          • charakteryzuje rodzaje witamin
          • przedstawia rolę makroelementów: Mg, Fe, Ca

           
          • przewiduje skutki niedoboru wody w organizmie
          • przedstawia rolę mikro- i makroelementów
          • porównuje wartość energetyczną węglowodanów i tłuszczów

           
          • wyjaśnia skutki nadmiernego spożywania tłuszczów
          • analizuje etykiety produktów spożywczych pod kątem zawartości różnych składników odżywczych

           
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          III. Układ pokarmowy

          12. Budowa i rola układu pokarmowego
          • wyjaśnia, na czym polega trawienie pokarmów
          • nazywa rodzaje zębów u człowieka
          • wymienia odcinki przewodu pokarmowego człowieka

           
          • opisuje rolę poszczególnych rodzajów zębów
          • wskazuje odcinki przewodu pokarmowego na planszy lub modelu
          • rozpoznaje wątrobę i trzustkę na schemacie
          • lokalizuje położenie wątroby i trzustki we własnym ciele

           
          • rozpoznaje poszczególne rodzaje zębów człowieka
          • lokalizuje odcinki przewodu pokarmowego i wskazuje odpowiednie miejsca na powierzchni swojego ciała
          • omawia  budowę i funkcje gruczołów trawiennych

           
          • omawia funkcje poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego
          • wykazuje rolę zębów w mechanicznej obróbce pokarmu

           
          • omawia znaczenie procesu trawienia
          • opisuje etapy trawienia pokarmów w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego
          • analizuje miejsca wchłaniania strawionego pokarmu i wody

           

          13. Higiena i choroby układu pokarmowego
          • określa zasady zdrowego żywienia i higieny żywności
          • wymienia przykłady chorób układu pokarmowego
          • wymienia zasady profilaktyki chorób układu pokarmowego
          • wymienia przyczyny próchnicy zębów
          • wskazuje grupy pokarmów w piramidzie zdrowego żywienia i aktywności fizycznej
          • wskazuje na zależność diety od zmiennych warunków zewnętrznych
          • układa jadłospis w zależności od zmiennych warunków zewnętrznych
          • wymienia choroby układu pokarmowego

           
          • wyjaśnia znaczenie pojęcia wartość energetyczna pokarmu
          • wykazuje zależność między dietą a czynnikami, któreją warunkują
          • przewiduje skutki złego odżywiania się
          • omawia zasady profilaktyki, raka jelita grubego oraz WZW A, WZW B i WZW C

           
          • wykazuje zależność między higieną odżywiania się a chorobami układu pokarmowego
          • wskazuje zasady profilaktyki próchnicy zębów
          • wyjaśnia, dlaczego należy stosować zróżnicowaną i dostosowaną do potrzeb organizmu

           
          •  prezentuje wystąpienie w dowolnej formie na temat chorób związanych z zaburzeniami łaknienia i przemiany materii
          • uzasadnia konieczność badań przesiewowych w celu wykrywania wczesnych stadiów raka jelita grubego
          • uzasadnia konieczność stosowania zróżnicowanej diety dostosowanej do potrzeb organizmu
          • uzasadnia konieczność dbania o zęby
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          IV. Układ krążenia

          14. Budowa i funkcje krwi
          • nazywa elementy morfotyczne krwi
          • wymienia grupy krwi

           
          • omawia funkcje krwi
          • wymienia grupy krwi i wyjaśnia, co stanowi

          podstawę ich wyodrębnienia

           
          • omawia znaczenie krwi
          • charakteryzuje elementy morfotyczne krwi
          • omawia rolę hemoglobiny
          • przedstawia społeczne znaczenie krwiodawstwa
          • wyjaśnia mechanizm krzepnięcia krwi
          • rozpoznaje elementy morfotyczne krwi na podstawie obserwacji mikroskopowej
          • odczytuje i interpretuje  wyniki laboratoryjnego badania krwi
          • omawia zasady transfuzji krwi

          15. Krążenie krwi
          • wymienia narządy układu krwionośnego
          • z pomocą nauczyciela omawia na podstawie ilustracji mały i duży obieg krwi
          • omawia funkcje wybranego naczynia krwionośnego
          • porównuje budowę i funkcje żył, tętnic oraz naczyń włosowatych
          • opisuje funkcje zastawek żylnych
          • porównuje krwiobiegi: mały i duży
          • opisuje drogę krwi płynącej w małym i dużym krwiobiegu
          • rozpoznaje poszczególne naczynia krwionośne na ilustracji
          • wykazuje związek budowy naczyń krwionośnych z pełnionymi przez nie funkcjami
          • analizuje związek przepływu krwi w naczyniach z wymianą gazową

          16. Budowa i działanie serca
          • lokalizuje położenie serca we własnym ciele
          • wymienia elementy budowy serca
          • wyjaśnia, czym jest puls

           
          • rozpoznaje elementy budowy serca i naczynia krwionośnego na schemacie (ilustracji z podręcznika)
          • podaje prawidłową wartość pulsu i ciśnienia zdrowego człowieka
          • opisuje mechanizm pracy serca
          • omawia fazy cyklu pracy serca
          • mierzy koledze puls
          • wyjaśnia różnicę między ciśnieniem skurczowym a ciśnieniem rozkurczowym krwi
          • wykazuje rolę zastawek w funkcjonowaniu serca
          • omawia doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi
          • planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące wpływ wysiłku fizycznego na zmiany tętna i ciśnienia krwi
          • porównuje wartości ciśnienia skurczowego i ciśnienia rozkurczowego krwi

           

          17. Higiena i choroby układu krwionośnego
          • wymienia choroby układu krwionośnego
          • omawia pierwszą pomoc w wypadku krwawień i krwotoków
          • wymienia przyczyny chorób układu krwionośnego
          • wymienia czynniki wpływające korzystnie na funkcjonowanie układu
          • analizuje przyczyny chorób układu krwionośnego
          • charakteryzuje objawy krwotoku żylnego i tętniczego
          • przedstawia znaczenie aktywności fizycznej i prawidłowej diety dla właściwego funkcjonowania układu krwionośnego
          • demonstruje pierwszą pomoc w wypadku krwotoków
          • wyjaśnia znaczenie badań profilaktycznych chorób układu krwionośnego
          • wyszukuje i prezentuje w dowolnej formie materiały edukacyjne oświaty zdrowotnej na temat chorób społecznych: miażdżycy, nadciśnienia tętniczegoi zawałów serca

          18. Układ limfatyczny

          (Układ odpornościowy)
          • wymienia cechy układu limfatycznego
          • nazywa  narządy tworzące  układ
          • opisuje budowę układu limfatycznego
          • omawia rolę węzłów chłonnych
          • opisuje rolę układu limfatycznego
          • wskazuje przykładową lokalizację węzłów chłonnych
          • rozpoznaje na ilustracji lub schemacie narządy układu limfatycznego
          • porównuje układ limfatyczny z układem krwionośnym

           
          • wykazuje, że układy krwionośny i limfatyczny stanowią integralną całość
          •  wyjaśnia mechanizm powstawania chłonki
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          IV. Układ krążenia

          19. Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego
          • wymienia rodzaje odporności
          • wyjaśnia  rolę szczepionki
          • wyróżnia odporności wrodzoną  i nabytą
          • określa szczepionkę  czynnik odpowiadający za odporność nabytą
          • omawia rolę elementów układu odpornościowego
          • charakteryzuje rodzaje odporności
          • określa zasadę działania szczepionki
          • opisuje rodzaje leukocytów
          • uzasadnia konieczność obowiązkowych szczepień

           
          • analizuje wykaz szczepień w swojej książeczce zdrowia
          • ocenia znaczenie szczepień

          20. Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego
          • wymienia czynniki mogące wywołać alergie
          • opisuje objawy alergii
          • określa przyczynę choroby AIDS
          • wyjaśnia, na czym polega transplantacja narządów
          • podaje przykładynarządów, które można przeszczepiać
          • wskazuje drogi zakażeń HIV
          • wskazuje zasady profilaktyki zakażeń HIV
          • uzasadnia, że alergia jest związana z nadwrażliwością układu odpornościowego
          • ilustruje przykładami znaczenie transplantologii
          • przedstawia znaczenie przeszczepów
          • ocenia wyrażanie zgody na transplantację narządów po śmierci

           

          V. Układ oddechowy

          21. Budowa i rola układu oddechowego
          • wymienia odcinki układu oddechowego
          • rozpoznaje na ilustracji narządy układu oddechowego
          • omawia funkcje elementów układu oddechowego
          • opisuje rolę nagłośni
          • na podstawie własnego organizmu przedstawia mechanizm wentylacji płuc
          • wyróżnia drogi oddechowe i narządy wymiany gazowej
          • wykazuje związek budowy elementów układu oddechowego z pełnionymi funkcjami
          • odróżnia głośnię i nagłośnię
          • demonstruje mechanizm modulacji głosu
          • definiuje płuca jako miejsce zachodzenia wymiany gazowej
          • wykazuje związek między budową a funkcją płuc
          • wykonuje z dowolnych materiałów model układu oddechowego
          • wyszukuje odpowiednie metody i bada pojemność własnych płuc

          22. Mechanizm oddychania
          • wymienia narządy biorące udział w procesie wentylacji płuc
          • demonstruje na sobie mechanizm wdechu i wydechu
          • z pomocą nauczyciela omawia doświadczenie wykrywające obecność CO2w wydychanym powietrzu

           
          • wskazuje różnice w ruchach klatki piersiowej i przepony podczas wdechu i wydechu
          • przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych
          • omawia zawartość gazów w powietrzu wdychanym i wydychanym
          • z pomocą nauczyciela przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność CO2

          w wydychanym powietrzu

           
          • rozróżnia  procesy wentylacji płuc i oddychania komórkowego
          • opisuje dyfuzję O2 i CO2 zachodzącą w pęcherzykach płucnych
          • na przygotowanym sprzęcie samodzielnie przeprowadza doświadczenie wykrywające obecność CO2 w wydychanym powietrzu
          • określa znaczenie oddychania komórkowego

           
          • interpretuje wyniki doświadczenia wykrywającego CO2 w wydychanym powietrzu
          • analizuje proces wymiany gazowej w płucach i tkankach
          • samodzielnie przygotowuje zestaw laboratoryjny i przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność CO2 w wydychanym powietrzu
          • definiuje mitochondrium jako miejsce oddychania komórkowego
          • opisuje zależność między ilością mitochondriów a zapotrzebowaniem narządów na energię
          • zapisuje za pomocą symboli chemicznych równanie reakcji ilustrujące utlenianie glukozy
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          23. Higiena i choroby układu oddechowego
          • wymienia choroby układu oddechowego
          • wymienia czynniki wpływające na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego
          • wskazuje źródła infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych
          • określa sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego
          • omawia wpływ zanieczyszczeń pyłowych na prawidłowe funkcjonowanie układu oddechowego
          • opisuje objawy wybranych chorób układu oddechowego
          • wyjaśnia związek między wdychaniem powietrza przez nos a profilaktyką chorób układu oddechowego
          • rozróżnia czynne i bierne palenie tytoniu
          • analizuje wpływ palenia tytoniu na funkcjonowanie układu oddechowego
          • wyszukuje w dowolnych źródłach informacje na temat przyczyn rozwoju raka płuc
          • przeprowadza wywiad w przychodni zdrowia na temat profilaktyki chorób płuc
          • wykazuje  zależności między skażeniem pyłowym  środowiska a zachorowalnością na  choroby układu oddechowego

           

           

          VI. Układ moczowy i wydalanie

          24. Budowa i działanie układu wydalniczego
          • wymienia przykłady substancji, które są wydalane przez organizm człowieka
          • wymienia narządy układu wydalniczego
          • wyjaśnia pojęcia wydalanie

          i defekacja

          • wymienia drogi wydalania zbędnych produktów przemiany materii
          • wymienia CO2 i mocznik jako zbędne produkty przemiany materii
          • porównuje wydalanie i defekację
          • omawia na podstawie ilustracji proces powstawania moczu
          • wskazuje na modelu lub ilustracji miejsce powstawania moczu pierwotnego

           
          • omawia rolę układu wydalniczego w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu
          • opisuje sposoby wydalania mocznika i CO2
          • wykonuje z dowolnego materiału model układu moczowego
          • rozpoznaje na modelu lub materiale świeżym warstwy budujące nerkę

           

          25. Higiena i choroby układu wydalniczego
          • wymienia zasady higieny układu wydalniczego
          • wymienia choroby układu wydalniczego
          • odczytuje wyniki własnych badań laboratoryjnych
          • wskazuje na zakażenia dróg moczowych i kamicę nerkową jako choroby układu wydalniczego
          • wymienia badania stosowane w profilaktyce tych chorób
          • wskazuje we własnych  wynikach odchylenia od normy

           
          • omawia przyczyny chorób układu wydalniczego
          • wyjaśnia znaczenie wykonywania badań kontrolnych moczu
          • wskazuje na konieczność okresowego wykonywania badań kontrolnych moczu
          • uzasadnia konieczność picia dużych ilości wody podczas leczenia chorób nerek
          • uzasadnia konieczność regularnego opróżniania pęcherza moczowego
          • omawia na ilustracji przebieg dializy
          • wskazuje we własnych  wynikach odchylenia od normy – stwierdza stan zagrożenia zdrowia

           

           
          • analizuje własne wyniki laboratoryjnego badania moczu i na tej podstawie określa stan zdrowia własnego układu wydalniczego
          • ocenia rolę dializy w ratowaniu życia

           
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          VII. Układ dokrewny

          26.Układ dokrewny.  Budowa i funkcjonowanie układu hormonalnego
          • wymienia gruczoły dokrewne
          • wymienia przykłady hormonów

           
          • wyjaśnia pojęcie gruczoł dokrewny
          • wyjaśnia, czym są hormony
          • wskazuje na ilustracji położenie gruczołów dokrewnych

           
          • określa cechy hormonów
          • przyporządkowuje hormony do odpowiednich gruczołów, które je wytwarzają
          • charakteryzuje działanie insuliny i glukagonu
          • omawia znaczenie swoistego działania hormonów
          • wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie insuliny i glukagonu
          • przedstawia biologiczną rolę hormonu wzrostu, tyroksyny, insuliny, adrenaliny, testosteronu, estrogenów
          • uzasadnia, że nie należy bez konsultacji z lekarzem przyjmować preparatówi leków hormonalnych

          27. Zaburzenia funkcjonowania układu hormonalnego
          • wymienia skutki nadmiaru i niedoboru hormonu wzrostu
          • wyjaśnia pojęcie równowaga hormonalna
          • podaje przyczyny cukrzycy
          • interpretuje skutki nadmiaru i niedoboru hormonów
          • uzasadnia związek niedoboru insuliny z cukrzycą
          • analizuje i wykazuje różnice między cukrzycą typu  I a  cukrzycą typu II

          28. Budowa i rola układu nerwowego
          • wymienia funkcje układu nerwowego
          • wymienia elementy budowy ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego
          • rozpoznaje na ilustracji ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy
          • opisuje elementy budowy komórki nerwowej
          • wskazuje na ilustracji neuronu przebieg impulsu nerwowego
          • wyróżnia somatyczny i autonomiczny układ nerwowy
          • opisuje funkcje układu nerwowego
          • wykazuje związek budowy komórki nerwowej z jej funkcją
          • omawia działanie ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego
          • wyjaśnia sposób działania synapsy
          • charakteryzuje funkcje somatycznego i autonomicznego układu nerwowego
          • porównuje funkcje współczulnej i przywspółczulnej części autonomicznego układu nerwowego
          • ocenia rolę regulacji nerwowo-hormonalnej w prawidłowym funkcjonowaniu całego organizmu

           
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          VII. Układ nerwowy

          29. Ośrodkowy układ nerwowy
          • wskazuje na ilustracji najważniejsze elementy mózgowia
          • wymienia mózgowie i rdzeń kręgowy jako narządy ośrodkowego układu nerwowego
          • wskazuje elementy budowy rdzenia kręgowego na ilustracji
          • opisuje budowę rdzenia kręgowego
          • objaśnia na ilustracji budowę mózgowia
          • określa mózgowie jako jednostkę nadrzędną w stosunku do pozostałych części układu nerwowego
          • uzasadnia nadrzędną funkcję mózgowia w stosunku do pozostałych części układu nerwowego

          30. Obwodowy układ nerwowy. Odruchy
          • wymienia rodzaje nerwów obwodowych
          • podaje po trzy przykłady odruchów warunkowych i bezwarunkowych
          • wyróżnia nerwy czuciowe i ruchowe
          • omawia na podstawie ilustracji drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym
          • odróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe
          • wyjaśnia różnicę między odruchem warunkowym a bezwarunkowym
          • przedstawia graficznie drogę impulsu nerwowego w łuku odruchowym
          • na podstawie rysunku wyjaśnia mechanizm odruchu kolanowego
          • charakteryzuje odruchy warunkowe i bezwarunkowe

           
          • dowodzi znaczenia odruchów warunkowych i bezwarunkowych w życiu człowieka
          • przedstawia rolę odruchów warunkowych w procesie uczenia się

           

           

          31. Higiena  układu nerwowego
          • wymienia czynniki wywołujące stres
          • podaje przykłady używek
          • wymienia skutki zażywania niektórych substancji psychoaktywnych dla stanu zdrowia
          • wymienia sposoby radzenia sobie ze stresem
          • przedstawia negatywny wpływ na zdrowie człowieka niektórych substancji psychoaktywnych oraz nadużywania kofeiny
          • wyjaśnia dodatni i ujemny wpływ stresu na funkcjonowanie organizmu
          • opisuje wpływ palenia tytoniu na zdrowie
          • wyjaśnia znaczenie profilaktyki uzależnień

           
          • omawia wpływ snu na procesy uczenia się i zapamiętywania oraz na odporność organizmu
          • wykazuje zależność między przyjmowaniem używek a powstawaniem nałogu
          • omawia skutki działania alkoholu na funkcjonowanie organizmu

           
          • analizuje związek między prawidłowym wysypianiem się a funkcjonowaniem organizmu
          • wskazuje alternatywne zajęcia pomagające uniknąć uzależnień
          • ocenia wpływ palenia tytoniu na zdrowie

           
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          VIII. Narządy zmysłów

          32. Budowa i działanie narządu wzroku
          • wskazuje znaczenie zmysłów w życiu człowieka
          • rozróżnia w narządzie wzroku aparat ochronny oka i gałkę oczną
          • rozpoznaje na ilustracji elementy budowy oka
          • opisuje funkcje elementów aparatu ochronnego oka
          • wyjaśnia pojęcie akomodacja oka
          • omawia funkcje elementów budowy oka
          • określa funkcję aparatu ochronnego oka
          • wykazuje związek budowy elementów oka z pełnionymi przez nie funkcjami
          • wskazuje lokalizację receptorów wzroku
          • ilustruje w formie prostego rysunku drogę światła w oku
          • omawia powstawanie obrazu na siatkówce
          • planuje i przeprowadza doświadczenie wykazujące reakcję tęczówki na światło o różnym natężeniu
          • ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku i powstawanie obrazu na siatkówce oraz wyjaśnia rolę soczewki w tym procesie
          • przeprowadza doświadczenie wykazujące obecność tarczy nerwu wzrokowego w oku
          • ilustruje za pomocą prostego rysunku drogę światła w oku oraz tłumaczy powstawaniei odbieranie wrażeń wzrokowych, używając odpowiedniej terminologii

          33. Ucho – narząd słuchu i równowagi
          • rozpoznaje na ilustracji elementy budowy ucha
          • wyróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne
          • wskazuje na ilustracji położenie narządu równowagi
          • wymienia funkcje poszczególnych elementów ucha
          • charakteryzuje funkcje poszczególnych elementów ucha
          • omawia funkcje ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego
          • wyjaśnia mechanizm odbierania i rozpoznawania dźwięków
          • wskazuje lokalizację receptorów słuchu i równowagi w uchu
          • wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi
          • analizuje przebieg bodźca słuchowego, uwzględniając przetwarzanie fal dźwiękowych na impulsy nerwowe

          34. Higiena oka i ucha
          • wymienia wady wzroku
          • omawia zasady higieny oczu
          • wymienia choroby oczu i uszu
          • rozpoznaje na ilustracji krótkowzroczność i dalekowzroczność
          • omawia przyczyny powstawania wad wzroku
          • charakteryzuje wady wzroku
          • omawia sposób korygowania wad wzroku
          • definiuje hałas jako czynnik powodujący głuchotę

           
          • rozróżnia rodzaje soczewek korygujących wady wzroku
          • analizuje, w jaki sposób nadmierny hałas może spowodować uszkodzenie słuchu
          • analizuje źródła hałasu w najbliższym otoczeniu i wskazuje na sposoby jego ograniczenia

          35. Zmysły powonienia, smaku i dotyku
          • wskazuje rozmieszczenie receptorów powonienia, smaku i dotyku
          • wymienia podstawowe smaki

           
          • wymienia rodzaje kubków smakowych
          • wskazuje miejsce występowania komórek

          węchowych

          • wymienia bodźce odbierane przez receptory skóry

           
          • przedstawia rolę zmysłów powonienia, smaku i dotyku
          • omawia rolę węchu w ocenie pokarmów
          • uzasadnia, że skóra jest narządem dotyku
          • analizuje znaczenie wolnych zakończeń nerwowychw skórze

           
          • wskazuje na przykładach współzależności smaku i węchu

          IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka

          36. Rozmnażanie i rozwój. Męski układ rozrodczy
          • wymienia męskie narządy rozrodcze
          • wskazuje na ilustracji męskie narządy rozrodcze

           
          • omawia budowę plemnika i wykonuje jego schematyczny rysunek
          • omawia proces powstawania nasienia
          • wymienia funkcje męskiego układu rozrodczego
          • charakteryzuje pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe męskie  cechy płciowe
          • opisuje funkcje poszczególnych elementów męskiego układu rozrodczego
          • określa funkcję testosteronu
          • uzasadnia, że główka plemnika jest właściwą gametą męską
          • wykazuje zależność między produkcją hormonów płciowych a zmianami zachodzącymi w ciele mężczyzny
          • wyjaśnia wspólną funkcjonalność prącia jako narządu wydalania i narządu rozrodczego

          37. Żeński układ rozrodczy
          • wymienia żeńskie narządy rozrodcze
          • wskazuje na ilustracji żeńskie narządy rozrodcze

           
          • opisuje funkcje żeńskiego układu rozrodczego
          • charakteryzuje pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowe żeńskie cechy płciowe
          • opisuje funkcje wewnętrznych narządów rozrodczych
          • wykazuje związek budowy komórki jajowej z pełnioną przez nią funkcją
          • analizuje podobieństwa i różnice w budowie

          męskich i żeńskich układów narządów: rozrodczego  i wydalniczego

          38. Funkcjonowanie żeńskiego układu rozrodczego
          • wymienia żeńskie hormony płciowe
          • wymienia kolejne fazy cyklu miesiączkowego
          • wskazuje w cyklu miesiączkowym dni płodne i niepłodne
          • definiuje jajnik jako miejsce powstawania komórki jajowej
          • interpretuje ilustracje przebiegu cyklu miesiączkowego
          • omawia zmiany hormonalne i zmiany w macicy zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowego
          • analizuje rolę ciałka żółtego
          • wyznacza dni płodne i niepłodne u kobiet w różnych dniach cyklu miesiączkowego z  różną długością cyklu
           

           

           

           

           

          Dział

           

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

          IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka

           

           

          39. Rozwój człowieka – od poczęciado narodzin
          • wymienia etapy przedurodzeniowe - zygota, zarodek, płód  
          • nazwa  błony płodowe
          • podaje długość trwania rozwoju płodowego

           
          • porządkuje etapy rozwoju zarodka od zapłodnienia do zagnieżdżenia
          • wyjaśnia znaczenie pojęciazapłodnienie
          • podaje czas trwania ciąży
          • omawia wpływ różnych czynników na prawidłowy rozwój zarodka i płodu
          • charakteryzuje funkcje błon płodowych
          • omawia okres rozwoju płodowego
          • wyjaśnia przyczyny zmian zachodzących w organizmie kobiety podczas ciąży
          • charakteryzuje etapy porodu
          • analizuje funkcje łożyska
          • uzasadnia konieczność przestrzegania zasad higieny przez kobiety w ciąży
          • omawia mechanizm powstawania ciąży pojedynczej i mnogiej
          • wskazuje   zasady higieny zalecane kobietom w ciąży

          40. Rozwój człowieka – od narodzin do starości
          • wymienia etapy życia człowieka
          • nazywa rodzaje dojrzałości człowieka
          • określa zmiany rozwojowe u swoich rówieśników
          • opisuje objawy starzenia się organizmu
          • wskazuje  różnice w tempie dojrzewania dziewcząt i chłopców
          • charakteryzuje wskazane okresy rozwojowe
          • przedstawia cechy oraz przebieg fizycznego, psychicznego i społecznego dojrzewania człowieka
          • analizuje różnice między przekwitaniem a starością
          • przyporządkowuje okresom rozwojowym zmiany zachodzące w organizmie
          • tworzy w dowolnej formie prezentację na temat dojrzewania
          • tworzy portfolio ze zdjęciami swojej rodziny, której członkowie znajdują się w różnych okresach rozwoju
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          IX. Rozmnażanie i rozwój człowieka

          41. Higiena i choroby układu rozrodczego
          • wymienia choroby układu rozrodczego
          • wymienia choroby przenoszone drogą płciową

           
          • wskazuje kontakty płciowe jako potencjalne źródło zakażenia układu rozrodczego
          • przyporządkowuje chorobom źródła zakażenia
          • wyjaśnia różnicę między nosicielstwem HIVa chorobą AIDS

           
          • wyjaśnia konieczność regularnych wizyt u ginekologa
          • przyporządkowuje chorobom ich charakterystyczne objawy
          • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową

           
          • wymienia ryzykowne zachowania seksualne, które mogą prowadzić do zakażenia HIV
          • uzasadnia konieczność wykonywania badań kontrolnych jako sposobu wczesnego wykrywania raka piersi, raka szyjki macicy  i  raka prostaty
          • wyszukuje w różnych źródłach informacje na temat planowanych szczepień przeciwko wirusowi brodawczaka, wywołującego raka szyjki macicy

           

          X. Równowaga wewnętrzna organizmu

          42.Homeostaza.

          Mechanizmy regulacyjne organizmu
          • własnymi słowami wyjaśnia, na czym polega homeostaza
          • wyjaśnia mechanizm termoregulacji u człowieka
          • wskazuje drogi wydalania wody z organizmu
          • wykazuje na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy zależność działania układów pokarmowego i krwionośnego
          • opisuje, które układy narządów mają wpływ na regulację poziomu wody we krwi
          • wyjaśnia, na czym polega homeostaza
          • na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania układów: nerwowego, pokarmowego i krwionośnego
          • na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia mechanizm regulacji poziomu glukozy we krwi
          • na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wykazuje zależność działania poszczególnych układów narządów w organizmie człowieka
          • na podstawie wcześniej zdobytej wiedzy wyjaśnia, które układy narządów biorą udział w mechanizmie regulacji poziomu glukozy we krwi
          • analizuje i wykazuje rolę regulacji nerwowo-

          -hormonalnej w utrzymaniu homeostazy
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          X. Równowaga wewnętrzna organizmu

          43. Choroba 
          • omawia wpływ trybu życia na stan zdrowia człowieka
          • podaje przykłady trzech chorób zakaźnych wraz z czynnikami, które

          je wywołują

          • wymienia choroby cywilizacyjne
          • wymienia najczęstsze przyczyny nowotworów
          • opisuje zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne
          • podaje przykłady wpływu środowiska na życiei zdrowie człowieka
          • przedstawia znaczenie aktywności fizycznej dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka
          • przedstawia podstawowe zasady profilaktyki chorób nowotworowych

           
          • charakteryzuje czynniki wpływające na zdrowie człowieka
          • rozróżnia zdrowie fizyczne, psychiczne i społeczne
          • podaje kryterium podziału chorób na choroby zakaźne i cywilizacyjne
          • wskazuje na co należy zwrócić uwagę czytając  ulotki dołączane do ogólnodostępnych leków

           

           
          • wykazuje wpływ środowiska na zdrowie
          • uzasadnia, że antybiotyki i inne leki należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza
          • uzasadnia konieczność okresowego wykonywania podstawowych badań kontrolnych
          • wskazuje metody zapobiegania chorobom cywilizacyjnym
          • formułuje argumenty przemawiające za tym, że nie należy bez wyraźnej potrzeby przyjmować ogólnodostępnych leków oraz suplementów
          • dowodzi, że stres jest przyczyną chorób cywilizacyjnych

           

          1

           

          Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 8 szkoły podstawowej
          oparte na Programie nauczania biologii „Puls życia” autorstwa Anny Zdziennickiej

          Rok szkolny 2024 / 2025

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          I. Genetyka

          1. Czym jest genetyka?

          Uczeń:

          • określa zakres badań genetyki
          • wyjaśnia, że podobieństwo dziecka do rodziców jest wynikiem dziedziczenia cech

           

          Uczeń:

          • rozróżnia cechy dziedziczne i niedziedziczne
          • definiuje pojęcia: genetyka

          i zmienność organizmów

           

          Uczeń:

          • wskazuje cechy indywidualne i gatunkowe podanych organizmów
          • omawia zastosowanie genetyki w różnych dziedzinach: medycynie, kryminalistyce, rolnictwie
            i archeologii

           

          Uczeń:

          • uzasadnia występowanie zmienności genetycznej wśród ludzi
          • wskazuje różnice między cechami gatunkowymi

          a indywidualnymi

          • wyjaśnia, z czego wynika podobieństwo organizmów potomnych w rozmnażaniu bezpłciowym

           

          Uczeń:

          • dowodzi, że cechy organizmu kształtują się dzięki materiałowi genetycznemu oraz są wynikiem wpływu środowiska
          • wyjaśnia znaczenie rekombinacji genetycznej
            w kształtowaniu się zmienności organizmów

           

          2. Nośnik informacji genetycznej – DNA

           
          • wskazuje miejsca występowania DNA
          • wymienia elementy budujące DNA
          • przedstawia rolę DNA jako nośnika informacji genetycznej

           
          • przedstawia budowę nukleotydu
          • wymienia nazwy zasad azotowych
          • omawia budowę chromosomu
          • definiuje pojęcia: kariotyp, helisa, gen i nukleotyd
          • wykazuje rolę jądra
          • wykazuje konieczność związania DNA przez białka i powstania chromatyny

          w jądrze komórkowym

          • wyjaśnia, z czego wynika komplementarność zasad azotowych
          • przedstawia graficznie regułę komplementarności
          • wyjaśnia proces replikacji
          • rozpoznaje DNA i RNA*
            na modelu lub ilustracji
          • porównuje budowę DNA z budową RNA*
          • omawia budowę i funkcję RNA*

           
          • uzasadnia konieczność zachodzenia procesu replikacji DNA przed podziałem komórki
          • wykonuje dowolną techniką model DNA
          • wykazuje rolę replikacji

          w zachowaniu niezmienionej informacji genetycznej

           
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          I. Genetyka

           

          3. Podziały komórkowe

           
          • wymienia nazwy podziałów komórkowych
          • podaje liczbę chromosomów w komórkach somatycznych i płciowych człowieka

           
          • definiuje pojęcia: chromosomy homologiczne, komórki haploidalne
            i komórki diploidalne
          • wskazuje miejsce zachodzenia mitozy i mejozy w organizmie człowieka

           
          • omawia znaczenie mitozy i mejozy
          • oblicza liczbę chromosomów w komórce haploidalnej, znając liczbę chromosomów w komórce diploidalnej danego organizmu

           
          • wykazuje konieczność redukcji ilości materiału genetycznego w komórkach macierzystych gamet
          • wykazuje różnice między mitozą a mejozą

           
          • wyjaśnia znaczenie rekombinacji genetycznej podczas mejozy
          • wykonuje dowolną techniką model mitozy lub mejozy

           

          4. Podstawowe prawa dziedziczenia

           
          • definiuje pojęcia fenotyp

          i genotyp

          • wyjaśnia symbole używane przy zapisywaniu krzyżówek genetycznych

           
          • omawia badania Gregora Mendla
          • zapisuje genotypy homozygoty dominującej
            i homozygoty recesywnej oraz heterozygoty
          • wykonuje krzyżówki genetyczne przedstawiające dziedziczenie jednego genu

           
          • identyfikuje allele dominujące i recesywne
          • omawia prawo czystości gamet
          • rozpoznaje na schemacie krzyżówki genetycznej genotyp oraz określa fenotyp rodziców i pokolenia potomnego

           
          • przewiduje cechy osobników potomnych na podstawie prawa czystości gamet
          • interpretuje krzyżówki genetyczne, używając określeń: homozygota, heterozygota, cecha dominująca i cecha recesywna

           
          • zapisuje krzyżówki genetyczne przedstawiające dziedziczenie określonej cechy i przewiduje genotypy oraz fenotypy potomstwa
          • ocenia znaczenie prac Gregora Mendla dla rozwoju genetyki

           

          5. Dziedziczenie cech u człowieka

           
          • wskazuje u ludzi przykładowe cechy dominującą i recesywną
          • z pomocą nauczyciela rozwiązuje proste krzyżówki genetyczne

           
          • wymienia cechy dominujące i recesywne
            u człowieka
          • z niewielką pomocą nauczyciela rozwiązuje proste krzyżówki genetyczne

           
          • wyjaśnia, że cechę recesywną determinują allele homozygoty recesywnej
          • przewiduje na podstawie krzyżówki genetycznej wystąpienie cechy potomstwa

           
          • wskazuje cechy człowieka, które są zarówno wynikiem działania genów, jak

          i czynników środowiska

          • ustala prawdopodobieństwo występowania cechy
            u potomstwa, jeśli nie są znane genotypy obojga rodziców

           
          • ocenia wpływ środowiska na kształtowanie się cech

          na podstawie znajomości cech dominujących
          i recesywnych

          • projektuje krzyżówki genetyczne, poprawnie posługując się terminami homozygota i heterozygota

           
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          I. Genetyka

          6. Dziedziczenie płci u człowieka

           
          • podaje liczbę chromosomów występujących w komórce diploidalnej człowieka
          • wymienia przykłady chorób dziedzicznych sprzężonych z płcią

           
          • rozpoznaje kariotyp człowieka
          • określa cechy chromosomów X i Y

           
          • wyjaśnia rolę chromosomów płci i autosomów
          • omawia zasadę dziedziczenia płci

           
          • wyjaśnia mechanizm ujawniania się cech recesywnych
          • ocenia znaczenie poznania budowy ludzkiego DNA

           

          7. Dziedziczenie grup krwi

           
          • wymienia cztery główne grupy krwi występujące
            u człowieka
          • przedstawia przykłady cech zależnych od wielu genów oraz od środowiska

           
          • omawia sposób dziedziczenia grup krwi
          • wyjaśnia sposób dziedziczenia czynnika Rh

           
          • rozpoznaje grupy krwi na podstawie zapisu genotypów
          • wykonuje krzyżówkę genetyczną przedstawiającą dziedziczenie grup krwi

           
          • ustala grupy krwi dzieci na podstawie znajomości grup krwi ich rodziców
          • ustala czynnik Rh dzieci na podstawie znajomości czynnika Rh ich rodziców

           
          • wykazuje, że dziedziczenie czynnika Rh jest jednogenowe
          • wyjaśnia wpływ środowiska na rozwój cech osobniczych

           

          8. Mutacje

           
          • definiuje pojęcie mutacja
          • wymienia czynniki mutagenne
          • podaje przykłady chorób uwarunkowanych mutacjami genowymi
            i chromosomowymi

           
          • rozróżnia mutacje genowe
            i chromosomowe
          • omawia przyczyny wybranych chorób genetycznych
          • wskazuje mechanizm dziedziczenia mukowiscydozy

           
          • wyjaśnia, na czym polegają mutacje genowe i chromosomowe
          • omawia znaczenie poradnictwa genetycznego
          • charakteryzuje wybrane choroby i zaburzenia genetyczne
          • wyjaśnia podłoże zespołu Downa

           
          • wyjaśnia mechanizm powstawania mutacji genowych

          i chromosomowych

          • omawia zachowania zapobiegające powstawaniu mutacji
          • wyjaśnia znaczenie badań prenatalnych

           
          • uzasadnia, że mutacje są podstawowym czynnikiem zmienności organizmów
          • analizuje przyczyny mutacji i wskazuje ich skutki

           
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          II. Ewolucja życia

          9. Źródła wiedzy o ewolucji

           
          • definiuje pojęcie ewolucja
          • wymienia dowody ewolucji
          • wskazuje przykłady narządów szczątkowych w organizmie człowieka

           
          • omawia dowody ewolucji
          • wymienia przykłady różnych rodzajów skamieniałości
          • definiuje pojęcie żywa skamieniałość
          • wymienia przykłady reliktów

           
          • wyjaśnia istotę procesu ewolucji
          • rozpoznaje żywe skamieniałości
          • omawia przykłady potwierdzające jedność budowy i funkcjonowania organizmów
          • wymienia przykłady struktur homologicznych
            i analogicznych

           
          • określa warunki powstawania skamieniałości
          • analizuje formy pośrednie
          • wskazuje istnienie związku między rozmieszczeniem gatunków a ich pokrewieństwem

           
          • wykazuje jedność budowy
            i funkcjonowania organizmów
          • ocenia rolę struktur homologicznych

          i analogicznych jako dowodów ewolucji

           

          10. Mechanizmy ewolucji

           
          • wyjaśnia znaczenie pojęcia

          endemit

          • podaje przykłady doboru sztucznego

           
          • wymienia przykłady  endemitów
          • wyjaśnia, na czym polega dobór naturalny i dobór sztuczny
          • omawia ideę walki o byt

           
          • wyjaśnia główne założenia teorii ewolucji Karola Darwina
          • wskazuje różnicę pomiędzy doborem naturalnym

          a doborem sztucznym

          • wymienia główne założenia syntetycznej teorii ewolucji*

           
          • wykazuje izolację geograficzną jako drogę
            do powstawania nowych gatunków
          • wykazuje rolę endemitów
            z Galapagos w badaniach Darwina*
          • uzasadnia, że walka o byt jest formą doboru naturalnego
          • ocenia korzyści doboru naturalnego
            w przekazywaniu cech potomstwu
          • omawia współczesne spojrzenie na ewolucję – syntetyczną teorię ewolucji

           
          • ilustruje przykładami działanie doboru naturalnego i doboru sztucznego
          • ocenia korzyści dla człowieka płynące

          z zastosowania doboru sztucznego

           

          11. Pochodzenie człowieka

           
          • wymienia przykłady organizmów należących do nadrodziny człekokształtnych
          • omawia cechy człowieka rozumnego

           
          • wskazuje na mapie miejsce, gdzie rozpoczęła się ewolucja człowieka
          • wymienia czynniki, które miały wpływ
            na ewolucję człowieka

           
          • określa stanowisko systematyczne człowieka
          • wskazuje na przykładzie szympansa różnice pomiędzy człowiekiem
            a innymi człekokształtnymi

           
          • analizuje przebieg ewolucji człowieka
          • wykazuje cechy wspólne człowieka z innymi człekokształtnymi
          • wymienia cechy człowieka pozwalające zaklasyfikować go do poszczególnych jednostek systematycznych

           
          • porównuje różne gatunki człowieka w przebiegu jego ewolucji
          • wykazuje, że człekokształtne
            to ewolucyjni krewni człowieka

           
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          III. Ekologia

          12. Organizm

          a środowisko

           
          • wyjaśnia, czym zajmuje się ekologia
          • wymienia czynniki ograniczające występowanie gatunków w różnych środowiskach

           
          • identyfikuje siedlisko wybranego gatunku
          • omawia, czym jest nisza ekologiczna organizmu

           
          • rozróżnia siedlisko i niszę ekologiczną
          • określa wpływ wybranych czynników środowiska na funkcjonowanie organizmów

           
          • wykazuje zależność między czynnikami środowiska

          a występującymi w nim organizmami

           
          • interpretuje wykres przedstawiający zakres tolerancji ekologicznej danego gatunku

           

          13. Cechy populacji

           
          • definiuje pojęcia populacja

          i gatunek

          • wylicza cechy populacji
          • wymienia typy rozmieszczenia osobników
            w populacji
          • określa wady i zalety życia organizmów w grupie

           
          • wyjaśnia zależność między definicją populacji i gatunku
          • wymienia przykłady zwierząt żyjących w stadzie
          • określa przyczyny migracji
          • przedstawia, jakie dane można odczytać z piramidy wiekowej populacji

           
          • wskazuje populacje różnych gatunków
          • określa wpływ migracji na liczebność populacji
          • wyjaśnia wpływ cech populacji na jej liczebność
          • odczytuje dane z piramidy wiekowej

           
          • wykazuje zależność między liczebnością populacji a jej zagęszczeniem
          • graficznie przedstawia różne typy rozmieszczenia osobników w populacji

          i podaje ich przykłady

          • charakteryzuje grupy wiekowe w piramidach

           
          • przewiduje losy populacji
            na podstawie jej piramidy wiekowej
          • wykazuje zależność między strukturą płciową
            a liczebnością populacji

           
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          III. Ekologia i ochrona środowiska

          14. Konkurencja

           
          • nazywa zależności międzygatunkowe
          • wymienia zasoby, o które konkurują organizmy

           
          • wyjaśnia, na czym polega konkurencja
          • wskazuje rodzaje konkurencji

           
          • przedstawia graficznie zależności między organizmami, zaznacza, który gatunek odnosi korzyści, a który – straty
          • porównuje konkurencję wewnątrzgatunkową

          z konkurencją

          międzygatunkową

           
          • wskazuje przyczyny i skutki konkurencji międzygatunkowej

          i wewnątrzgatunkowej

          • wykazuje zależność między zasobami środowiska

          a intensywnością konkurencji

           
          • uzasadnia, wykorzystując wiedzę z ewolucjonizmu,
            że konkurencja jest czynnikiem doboru naturalnego

           

          15. Drapieżnictwo. Roślinożerność

           
          • wymienia przykłady roślinożerców
          • wskazuje przykłady drapieżników i ich ofiar
          • omawia przystosowania organizmów do drapieżnictwa
          • podaje przykłady roślin drapieżnych

           
          • określa znaczenie roślinożerców w przyrodzie
          • omawia adaptacje roślinożerców do zjadania pokarmu roślinnego
          • wyjaśnia na wybranych przykładach, na czym polega drapieżnictwo
          • wymienia charakterystyczne cechy drapieżników i ich ofiar

           
          • wyjaśnia, w jaki sposób rośliny i roślinożercy wzajemnie regulują swoją liczebność
          • omawia różne strategie polowań stosowanych przez drapieżniki
          • opisuje sposoby obrony organizmów przed drapieżnikami
          • wykazuje przystosowania rośliny drapieżnej do zdobywania pokarmu

           
          • ocenia znaczenie drapieżników i roślinożerców w środowisku
          • wskazuje adaptacje drapieżników

          i roślinożerców
          do zdobywania pokarmu

          • określa rolę drapieżników w przyrodzie jako

          regulatorów liczebności
          ofiar

          • charakteryzuje sposoby obrony roślin przed zjadaniem

           
          • wykazuje zależności między liczebnością populacji drapieżników a liczebnością populacji ich ofiar
          • wyjaśnia przyczyny drapieżnictwa i wskazuje metody zdobywania pokarmu przez rośliny drapieżne
          • wykazuje korzyści dla roślin płynące z roślinożerności
          • przedstawia pozytywne
            i negatywne skutki roślinożerności

           

          16. Pasożytnictwo

           
          • wymienia przykłady pasożytów zewnętrznych
            i wewnętrznych
          • wylicza przykłady pasożytnictwa u roślin

           
          • wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo
          • klasyfikuje pasożyty na zewnętrzne i wewnętrzne

           
          • charakteryzuje przystosowania organizmów do pasożytniczego trybu życia
          • omawia pasożytnictwo u roślin

           
          • ocenia znaczenie pasożytnictwa w przyrodzie
          • wskazuje przystosowania roślin
            do pasożytniczego trybu życia

           
          • wyjaśnia znaczenie pasożytnictwa w regulacji zagęszczenia populacji ofiar

           
           

           

           

           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

          III. Ekologia i ochrona środowiska

          17. Nieantagonistyczne zależności między gatunkami

           
          • wymienia nieantagonistyczne zależności międzygatunkowe
          • podaje przykłady organizmów, które łączy zależność nieantagonistyczna

           
          • określa warunki współpracy między gatunkami
          • rozróżnia pojęcia

          komensalizm i mutualizm

          • omawia budowę korzeni roślin motylkowych

           
          • omawia różnice między komensalizmem

          a mutualizmem

          • charakteryzuje role grzyba i glonu w plesze porostu

           
          • określa warunki występowania nieantagonistycznych relacji między organizmami różnych gatunków
          • charakteryzuje relacje między rośliną motylkową a bakteriami azotowymi

           
          • ocenia znaczenie bakterii azotowych występujących w glebie
          • wyjaśnia, jakie praktyczne znaczenie ma wiedza
            o mikoryzie

           

          18. Czym jest ekosystem?

           
          • wymienia przykładowe ekosystemy

           
          • wskazuje elementy biotopu i biocenozy wybranego ekosystemu
          • przedstawia składniki biotopu i biocenozy

           
          • wymienia przemiany
            w ekosystemach
          • omawia, do czego człowiek wykorzystuje ekosystemy

           
          • charakteryzuje różnicę między sukcesją pierwotną
            a wtórną*

           
          • wykazuje zależności między biotopem a biocenozą
          • wyszukuje w terenie miejsce zachodzenia sukcesji wtórnej*

           

          19. Zależności pokarmowe

           
          • wymienia nazwy ogniw łańcucha pokarmowego
          • przyporządkowuje znane organizmy poszczególnym ogniwom łańcucha pokarmowego
          • rysuje schematy prostych łańcuchów pokarmowych
            w wybranych ekosystemach

           
          • wyjaśnia przyczyny istnienia łańcuchów pokarmowych
          • wskazuje różnice między producentami
            a konsumentami
          • rysuje schemat prostej sieci pokarmowej

           
          • analizuje wybrane powiązania pokarmowe
            we wskazanym ekosystemie
          • charakteryzuje role poszczególnych ogniw łańcucha pokarmowego

           
          • omawia czynniki, które zakłócają równowagę ekosystemu

           
          • przewiduje skutki, jakie
            dla ekosystemu miałoby wyginięcie określonego ogniwa we wskazanym łańcuchu pokarmowym
          • interpretuje, na czym polega równowaga dynamiczna ekosystemu

           

          20. Materia i energia w ekosystemie

           
          • mawia na podstawie ilustracji piramidę ekologiczną

           
          • wykazuje, że materia krąży
            w ekosystemie
          • omawia na podstawie ilustracji obieg węgla
            w ekosystemie*

           
          • wyjaśnia, że energia przepływa przez ekosystem
          • wykazuje rolę producentów, konsumentów i destruentów w krążeniu materii

           
          • interpretuje zależności między poziomem pokarmowym a biomasą i liczebnością populacji
          • analizuje informacje przedstawione w formie piramidy ekologicznej

           
          • analizuje przyczyny zaburzeń w krążeniu materii w ekosystemach
          • uzasadnia spadek energii

          w ekosystemie na kolejnych poziomach troficznych

           
           

           

          Dział

           

          Temat

          Poziom wymagań

          ocena dopuszczająca

          ocena dostateczna

          ocena dobra

          ocena bardzo dobra

          ocena celująca

           

          IV. Zagrożenia różnorodności biologicznej

          21. Różnorodność biologiczna

           
          • przedstawia poziomy różnorodności biologicznej
          • wymienia czynniki wpływające na stan ekosystemów

           
          • wyjaśnia, na czym polega różnorodność biologiczna
          • wyjaśnia różnice pomiędzy dwoma poziomami różnorodności biologicznej
          • wyszukuje w różnych

          źródłach informacji na temat skutków spadku różnorodności

           
          • charakteryzuje poziomy różnorodności biologicznej
          • omawia wpływ klimatu
            na kształtowanie się

          różnorodności biologicznej

           
          • wykazuje zmiany różnorodności biologicznej podczas sukcesji*
          • porównuje poziomy różnorodności biologicznej

           
          • analizuje przyczyny prowadzące do nagłego wymarcia gatunku

           

          22. Wpływ człowieka  na różnorodność biologiczną

           
          • wymienia przykłady działalności człowieka przyczyniającej się
            do spadku różnorodności biologicznej
          • podaje przykłady obcych gatunków

           
          • wskazuje działalność człowieka jako przyczynę spadku różnorodności biologicznej
          • wskazuje gatunki wymarłe jako przykład działalności człowieka

           
          • wskazuje, w jaki sposób niszczenie siedlisk wpływa na stan gatunkowy ekosystemów
          • wyjaśnia, skąd się biorą nowe gatunki roślin

          i zwierząt w ekosystemach naturalnych

           
          • wykazuje, w jaki sposób działalność człowieka wpływa na eliminowanie gatunków
          • ocenia wpływ wprowadzania obcych gatunków
            na bioróżnorodność
            w Polsce

           
          • analizuje zależności między działalnością człowieka
            a zmianą czynników środowiskowych wpływających na spadek różnorodności biologicznej

           

          23. Racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody

           
          • wymienia przykłady zasobów przyrody
          • wyjaśnia znaczenie recyklingu dla racjonalnego gospodarowania zasobami

           
          • wymienia przykłady odnawialnych

          i nieodnawialnych zasobów przyrody

          • ilustruje przykładami,
            jak należy dbać o ochronę zasobów
          • klasyfikuje zasoby przyrody na niewyczerpywalne

          i wyczerpywalne, podaje
          ich przykłady

          • omawia racjonale gospodarowanie zasobami przyrody

           
          • wykazuje skutki niewłaściwej eksploatacji zasobów
          • wyjaśnia, na czy polega zrównoważony rozwój

           
          • objaśnia, w jaki sposób odtwarzają się odnawialne zasoby przyrody
          • wyjaśnia, jak młodzież może się przyczynić do ochrony zasobów przyrody

           

          24. Sposoby ochrony przyrody

           
          • określa cele ochrony przyrody
          • wymienia sposoby ochrony gatunkowej

           
          • wymienia formy ochrony przyrody
          • omawia formy ochrony indywidualnej

           
          • wyjaśnia, na czym polega ochrona obszarowa
          • wykazuje różnicę między ochroną gatunkową ścisłą
            a częściową

           
          • charakteryzuje poszczególne formy ochrony przyrody
          • wyjaśnia, czego dotyczy program Natura 2000
          • prezentuje wybrane przykłady czynnej ochrony przyrody w Polsce

           
          • wskazuje formy ochrony przyrody występujące

          w najbliższej okolicy

          • uzasadnia konieczność stosowania form ochrony przyrody dla zachowania gatunków i ekosystemów

           

           

                          * Zagadnienia spoza podstawy programowej oznaczono gwiazdką

           

           

           

           


           

    • Kontakty

      • Zespół Szkolno - Przedszkolny w Dobrzyniewie Dużym, ul. Szkolna 14
      • szkola@zspdd.edu.pl
      • (+48) 857197153
      • 16-002 Dobrzyniewo Duże
        woj. podlaskie
        Poland

    • Logowanie